Το Εθνικό Θέατρο παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη μαύρη κωμωδία «Παίζοντας το θύμα» των πολυβραβευμένων Ρώσων συγγραφέων Όλεγκ και Βλαντιμίρ Πρεσνιακόφ, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Κουτλή.

Οι αδελφοί Όλεγκ και Βλαντιμίρ Πρεσνιακόφ συγκαταλέγονται στους γνωστότερους σύγχρονους Ρώσους συγγραφείς και εκπροσώπους του ρωσικού «νέου δράματος». Τα έργα τους, που χαρακτηρίζονται  μαύρες κωμωδίες, είναι γεμάτα σαρκασμό και ειρωνεία, και πραγματεύονται την παράδοξη βία του σύγχρονου τρόπου ζωής.

Το έργο ακολουθεί την ιστορία του νεαρού Βάλια. Ο Βάλια ζει και κοιμάται χωρίς να βγάζει το καπέλο του. Τρώει μόνο με ξυλάκια. Και συχνά βλέπει το φάντασμα του νεκρού πατέρα του. Δουλεύει στην αστυνομία παίζοντας το θύμα σε αναπαραστάσεις εγκλημάτων: πότε μια γυναίκα που ίσως δολοφονήθηκε κατά λάθος από τον άντρα της, πότε μια κοπέλα πνιγμένη σε μια πισίνα από τον αλλοδαπό εραστή της, πότε έναν άντρα που δολοφονήθηκε από έναν παλιό συμμαθητή του σε επανένωση του σχολείου τους. Παράλληλα, στο σπίτι, η μητέρα του χρειάζεται κάποιον να τη φροντίζει, ο θείος του τους επισκέπτεται όλο και πιο συχνά μετά τον θάνατο του πατέρα του και η κοπέλα του θέλει επιτέλους μια ενήλικη ζωή.

Ο Βάλια νοιώθει ότι όλα παντού είναι μια αναπαράσταση, ότι όλοι υποδύονται κάτι. Κι αυτός, αποπροσανατολισμένος και μουδιασμένος, προσπαθεί να προσδιορίσει τη θέση του σε ένα σύμπαν που μοιάζει να τρελάθηκε και δεν ξέρει πού πηγαίνει.

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Κουτλής σημειώνει: Λένε ότι τα έργα δεν τα διαλέγεις εσύ, αλλά εκείνα διαλέγουν εσένα. Μάλλον κάπως έτσι έγινε και με το Παίζοντας το θύμα. Το διάβασα μαζί με άλλα έργα πριν από πέντε χρόνια, πριν καν μάθω ότι στη Ρωσία είναι πασίγνωστο και ότι έχει γίνει ταινία και μυθιστόρημα. Πριν καν μάθω ρώσικα, το κουβάλαγα μέσα μου ως σκέψη για χρόνια κι έλεγα ότι κάποια στιγμή πρέπει να ασχοληθώ μαζί του μιας και συναντηθήκαμε έτσι μοιραία, αλλά «καλύτερα αργότερα», σκεφτόμουν, «γιατί είναι λίγο δύσκολο». Αλλά το έργο μάλλον το ‘θελε πολύ κι έτσι, μετά από διάφορες συγκυρίες, έγινε αυτό η πρώτη μου σκηνοθεσία στην Ελλάδα. Μοιάζει μαύρη κωμωδία, οι συγγραφείς του το λένε «τσίρκο με άλογα» ή «φιλοσοφική φάρσα», χαρακτηρισμός που αποδίδει με μεγάλη ακρίβεια την ιδιαιτερότητά του. Σε πρώτο επίπεδο είναι οφθαλμοφανή τα κωμικά στοιχεία του έργου, αλλά όσο εμβαθύνεις τόσο αποκαλύπτεται μια βαθειά φιλοσοφική σκέψη για την ύπαρξη. Όλοι οι ήρωες μοιάζουν να έχουν μια κρίση ταυτότητας που από τον καθένα βιώνεται με τελείως διαφορετικό τρόπο.

Το έργο Παίζοντας το θύμα έκανε πρεμιέρα στο Fringe Festival του Εδιμβούργου και πρωτοπαρουσιάστηκε στο ρωσικό κοινό δυο χρόνια μετά, στο θέατρο Τέχνης της Μόσχας από τον Κιρίλ Σερεμπρένικοφ, προκαλώντας τεράστια αίσθηση. Στη συνέχεια, το 2006, ο ίδιος σκηνοθέτης το μετέφερε στον κινηματογράφο, αποσπώντας το κύριο βραβείο του φεστιβάλ Kinotavr και του διεθνούς φεστιβάλ της Ρώμης.

Ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία, μετάφραση, διασκευή: Γιώργος Κουτλής
Σκηνικά-Κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα
Μουσική: Λευτέρης Βενιάδης
Κίνηση: Κατερίνα Φώτη
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Καλλιόπη Παναγιωτίδου

Διανομή (αλφαβητικά)
Λευτέρης Βενιάδης, Μικές Γλύκας, Ελένη Κουτσιούμπα, Βασίλης Μαγουλιώτης, Λαέρτης Μαλκότσης, Ερρίκος Μηλιάρης, Κώστας Μπερικόπουλος, Εύη Σαουλίδου

Η διάρκεια παράστασης είναι 105 λεπτά και προτείνεται για θεατές άνω των 15 ετών

Η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική σε όλη τη διάρκεια της παράστασης

Φωτογράφος παράστασης: Ανδρέας Σιμόπουλος

Πληροφορίες για τα Μ.Μ.Ε. 210 5288164, 210 5288196

Ημέρες και ώρες παραστάσεων
Τετάρτη με Κυριακή στις 20:00
Γενική είσοδος: 13€, 10€ νεανικό φοιτητικό, και 5€ για ανέργους

Από τη Γιώτα Δημητριάδη

«Όσο πιο άθλιοι είμαστε, τόσο καλύτερα θέλουμε να φαινόμαστε»

Η σκηνή του Θεάτρου Τέχνης στη Φρυνίχου, πριν ακόμη ξεκινήσει η παράσταση, σε προετοιμάζει για την οπτική της σκηνοθεσίας, που ανεβάζει το έργο σαν :«Ένα θρησκευτικό-υπαρξιακό μελόδραμα υπό μορφήν ιταλικής κωμωδίας».

Ψηλά στον εξώστη δεσπόζει το κεντρικό μέρος από τον τρίπτυχο πίνακα του Ιερώνυμου Μπος «Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων», το πιο γνωστό και φημισμένο έργο του ζωγράφου, το οποίο, λόγω της πολυπλοκότητας των συμβολισμών του, έχει οδηγήσει σε ποικίλου εύρους ερμηνείες.

Οι ιστορικοί τέχνης του 20ού αιώνα είναι διχασμένοι ανάμεσα στο αν το κεντρικό πάνελ αποτελεί ηθική προειδοποίηση ή πανόραμα του απωλεσθέντος παραδείσου. Γεγονός που ταιριάζει απόλυτα και σ’ όλη τη φιλοσοφία του Πιραντέλο: «Είμαστε ένας και παράλληλα είμαστε τόσα πρόσωπα, όσα μας βλέπουν οι άλλοι. Δεν μπορούμε να ξέρουμε ποιοι είμαστε πραγματικά». Η αιώνια σύγκρουση μεταξύ μορφής και ζωής την οποία συναντάμε και στο «Να ντύσουμε τους γυμνούς».

Ενδιαφέρον έχουν κι οι ψυχαναλυτικές διαστάσεις του έργου του, αφού τα απόκοσμα πλάσματα κι οι παραληρηματικές εικόνες του πίνακα «Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων», αποδίδονται σε οράματα του υποσυνείδητου ή του ασυνείδητου.

Σχετικές έρευνες έχουν παρουσιάσει ακρογωνιαίοι λίθοι της ψυχανάλυσης και ψυχιατρικής, όπως οι Ζακ Λακάν (Το στάδιο του καθρέφτη) και Μισέλ Φουκό (Η ιστορία της τρέλας). Είναι αμέτρητα τα αποτυπώματα κι οι επιρροές του Ιερώνυμου Μπος σε κινηματογραφικές ταινίες σπουδαίων δημιουργών, όπως οι Τζορτζ Λούκας, Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο και Ρίντλεϊ Σκοτ.

Το εξαιρετικής αισθητικής σκηνικό της Γεωργίας Μπούρα, συμπληρώνουν και τα επτά μεγάλα επίπεδα, σαφής αναφορά στα επτά πιο σοβαρά ανθρώπινα αμαρτήματα σύμφωνα με την Καθολική εκκλησία, όπως τα εισήγαγε ο Πάπας Γρηγόριος Α ( Magna Moralia). Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο Μπος έχει φιλοτεχνήσει πίνακα με το ανάλογο θέμα.

Ένα μεγάλο μαύρο κοράκι, δεξιά της σκηνής, προοικονομεί το τραγικό φινάλε.

Σύμφωνα με την ιστορία, η οποία για τον σημερινό θεατή δεν θα ήταν υπερβολή, αν λέγαμε ότι θυμίζει σαπουνόπερα, η Ερσίλια Ντρέι, η γκουβερνάντα της μικρής κορούλας του Πρόξενου της Ιταλίας στην Σμύρνη, αποπειράται να αυτοκτονήσει. Το τραγικό δυστύχημα της μικρούλας, αποκαλύπτει τη μυστική σχέση της Ερσίλια με το αφεντικό της με αποτέλεσμα η μητέρα του κοριτσιού να την διώξει από το σπίτι. Μέσα στην απελπισία της μαθαίνει ότι κι ο αρραβωνιαστικός ετοιμάζεται να παντρευτεί άλλη.

Η ιστορία της δημοσιεύεται στην εφημερίδα κι ένας σπουδαίος συγγραφέας, ο Λουντοβίκο Νότα, ενθουσιασμένος με τον ρόλο που διαδραματίζει η δυστυχισμένη Ερσίλια σε αυτό το δράμα, την παίρνει υπό την προστασία του, όταν εκείνη βγαίνει από το νοσοκομείο, αφού προηγουμένως κατάφερε να κρατηθεί στη ζωή μετά το απονενοημένο διάβημά της.

Όλα αυτά, βέβαια, σε ένα πρώτο επίπεδο, καθώς η μια αποκάλυψη θα φέρει την άλλη και μέχρι το φινάλε, η αριστοτεχνική δομή του έργου και το χτίσιμο των χαρακτήρων δεν επιτρέπουν στον θεατή να βγάλει σίγουρα συμπεράσματα για την αλήθεια των γεγονότων.

Η μεγάλη τέχνη του Πιραντέλο έγκειται στο γεγονός ότι είναι βαθύτατα ανθρώπινη. Τα πρόσωπά του μπορεί να φαίνεται ότι χάνονται σε ακατανόητες συζητήσεις, αλλά, πάνω απ’ όλα, συγκινούν τον θεατή οδηγώντας τον εύκολα σε αντιστοιχίες ζωής.

Βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα όλη τη σκηνοθετική προσέγγιση του Γιάννου Περλέγκα, η οποία μας χάρισε ένα διαφορετικό πιραντελικό ανέβασμα,πιο εγκεφαλικό,όπως μας έχει συνηθίσει, άλλωστε, και στις προηγούμενες σκηνοθεσίες του.

Στην παράσταση του Τέχνης, μοιάζει να βάζει στο μικροσκόπιο τόσο τη σύγκρουση μορφής-ζωής, όσο και την περιπέτεια του καλλιτεχνικού νου αναζητώντας ερεθίσματα από τον καθημερινό βίο. «Η ιστορία σου με άγγιξε πιο πολύ όχι για να τη ζήσω, αλλά για να τη γράψω», θα πει ο Νότα στην Εσρίλια.

Στιγμές - στιγμές, όμως, μερικά ευρήματα έμοιαζαν να μην λειτουργούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το εμβόλιμο ηχητικό απόσπασμα από την «Μπαλάντα των μανάδων» του Πιερ Παολο Παζολίνι ή η σκηνή με την αναποδογυρισμένη μπανιέρα.

Παράλληλα, σε κάποιες σκηνές η μετάφραση (της Ελένη Γεωργίου και του Γιάννου Περλέγκα) δεν κατάφερε να αφαιρέσει τη φλυαρία κάποιων χαρακτήρων.

Επιπλέον, σε κάποιες σκηνές, έχω την αίσθηση ότι έγινε κατάχρηση της μουσικής του Κορνήλιου Σελαμσή, η οποία μαζί με τις ιταλικές φράσεις που κρατήθηκαν σ’ έβαζε σ’ ένα ναπολιτάνικο κλίμα, το οποίο εξελισσόταν, ταυτόχρονα, με το άχρονο σκηνικό των εφτά επιπέδων προσδίδοντας μια άλλη διάσταση στη συνολική οπτική, χαρίζοντας, με αυτόν τον τρόπο, στην παράσταση και τις πιο κωμικές στιγμές της.

Από τις ερμηνείες των εκλεκτών ηθοποιών μόνο ενθουσιασμένος μπορεί να μείνει ο θεατής.

Ευχαριστήθηκα πολύ την Εύη Σαουλίδου, δεν θυμάμαι να την έχω ξαναδεί σ’ ένα τόσο μπριόζικο ρόλο, κι ήταν και εδώ απολαυστική ως κουτσομπόλα σπιτονοικοκυρά.

Η Ερσίλια της Μαρίας Πρωτόπαππα κατάφερε να μεταδώσει την απόγνωση της ηρωίδας, «Η ζωή που θέλησα να τερματίσω με έχει αρπάξει με τα δόντια της», χωρίς να πέσει στην παγίδα του μελό,αφού η ερμηνεία της είχε μια εντυπωσιακή εσωτερικότητα.

Λίγο αμήχανος σε μερικές σκηνές, αλλά γενικότερα καλός, ο Φράνκο Λασπίγκα του Θάνου Τοκάκη.

Απόλυτα πειστικός ο Λουντοβίκο Νότα του Θανάση Δήμου.

Μεστός και δυναμικός, χωρίς να χάνει την τραγικότητά του ο πρόξενος Γκόττι του Γιάννου Περλέγκα. Μοναδικής δυναμικής το σκηνικό του ντουέτο με την Μαρία Πρωτόπαππα, λίγο πριν το φινάλε.

Ενδιαφέρουσες ερμηνείες κι από τους δύο νεότερους του θιάσου, τον Στέργιο Κοντακιώτη και τη Μάγδα Καυκούλα.

Το άρτιο εικαστικό αποτέλεσμα της παράστασης συμπληρώνουν τα κουστούμια της Λουκίας Χουλαρά κι οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί του Νίκου Βλασσόπουλου.

Μια παράσταση που δεν μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο κανέναν θεατρόφιλο και που αν η διάρκειά της ήταν μικρότερη θα φλέρταρε με την τελειότητα.

*Φωτογραφίες Σταύρος Χαμπάκης

Διαβάστε επίσης:

Είδα Το «Απόψε Αυτοσχεδιάζουμε», Σε Σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου