Το πιο αινιγματικό, πολυσήμαντο -και γι’ αυτό ίσως και το πιο συναρπαστικό- έργο του Χάρολντ Πίντερ «Παλιοί καιροί» ανεβάζει ο Γιάννης Χουβαρδάς στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, στην πρώτη συνεργασία του ως σκηνοθέτη με το θέατρο που ίδρυσε ο Κάρολος Κουν, έχοντας κοντά του τους σταθερούς συνεργάτες του, με τους οποίους έχει συνυπογράψει σημαντικές παραστάσεις τα τελευταία χρόνια, αλλά και άλλους με τους οποίους επανενώνεται μετά από καιρό. 

Ο σκηνοθέτης σημειώνει: «Μόνη μου φιλοδοξία για την συγκεκριμένη παράσταση είναι να καθοδηγήσω τους συνεργάτες μου με τέτοια διακριτική ακρίβεια, ώστε το αριστούργημα του Πίντερ να εμφανιστεί σταδιακά από μόνο του σε όλη του την πολυπλοκότητα, όπως μια φωτογραφία που ξεκινάει να αχνοφαίνεται μέσα στο υγρό διάλυμα, στη συνέχεια παίρνει ολοκάθαρη μορφή μπροστά στα μάτια μας, και παρόλα αυτά παρουσιάζεται ακόμα πιο μυστηριώδης από πριν».

Αλλά τι είναι στ’ αλήθεια οι Παλιοί καιροί;

Αρχή.

Μια αγροικία που έχει μετατραπεί σε σπίτι. Φθινόπωρο. Νύχτα. Χαμηλό φως. Διακρίνονται τρεις φιγούρες. Ο Ντίλι χωμένος βαθιά στην πολυθρόνα, ακίνητος. Η Κέιτ κουλουριασμένη σ’ έναν καναπέ, ακίνητη. Η Άννα στέκεται στο παράθυρο, κοιτάζει έξω.

Παλιοί καιροί. Ή μήπως νέοι; Τότε ή μήπως τώρα; Ένας άνδρας και δύο γυναίκες ή μήπως ένας άνδρας και μία γυναίκα, η ίδια, η τότε και η τώρα, αυτή και εκείνη; Ένα ζευγάρι και μία φίλη από τα παλιά ή ένα γυναικείο ζευγάρι και ο παρείσακτος άνδρας; Δύο ζωντανοί και μία νεκρή, δύο ζωντανές και ένας νεκρός ή όλοι νεκροί; Γεγονότα που έχουν συμβεί και ανακαλούνται στη μνήμη ή που δεν έχουν συμβεί ποτέ, αλλά καθώς ανακαλούνται στη μνήμη γίνονται πραγματικότητα;

Λευκό που πονάει. Πάγος. Διαφάνεια. Συμμετρία. Σιωπή. Μοναξιά. Αγώνας κυριαρχίας και κτήσης. Αποπλανήσεις, παραπλανήσεις. Κλοπές. Απάτες. Παγίδες. Η γλώσσα που κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει. Γρίφοι. Τριγμοί στο πάτωμα. Όνειρα στα όρια του εφιάλτη, παράξενα ελκυστικά όμως. Το άγνωστο και η σκοτεινή του γοητεία. Μαγνητικός ερωτισμός τερατώδους ψυχραιμίας. Αστεία για να περάσει η ώρα που δεν περνάει ούτε με αστεία. Mind control. Ένα (θανάσιμα επικίνδυνο) παιχνίδι για δύο: κατανοητό. Αλλά για τρεις; Ποιός είναι με ποιόν; Ποιός χειραγωγεί ποιόν; Ποιός θα πάρει για λάφυρο ποιόν; Τεράστια, ανεξέλεγκτα συναισθήματα που ξεπηδάνε από πολύ βαθιά, μόλις φτάνουν στην επιφάνεια γίνονται δολοφονικά ακονισμένες λέξεις και σφάζουν με το βαμβάκι. Και ύστερα το χαμόγελο. Η πιο φριχτή μορφή βίας, η παθητική. Η φύση της μνήμης. Μας πάει πίσω σε πράγματα που έχουν πράγματι συμβεί στο παρελθόν ή δημιουργεί μια επίπλαστη, ανύπαρκτη πραγματικότητα από ψήγματα αλήθειας, φόβων και ανεκπλήρωτων επιθυμιών; Και, πάνω απ’ όλα, ο τρόμος μήπως βρεθούμε στην λάθος πλευρά της ιστορίας.

Ή μήπως της Ιστορίας;
Παρατεταμένη σιωπή. 
Τα φώτα ανάβουν απότομα και εκτυφλωτικά.
Ο Ντίλι στην πολυθρόνα.
Η Άννα ξαπλωμένη στον καναπέ.
Η Κέιτ κάθεται στον καναπέ.

Τέλος.

ΥΓ. Προσωπική εξομολόγηση. Ο Γιάννης Χουβαρδάς αισθάνεται ιδιαίτερη συγκίνηση που θα ξαναβρεθεί ως σκηνοθέτης στο ίδιο θέατρο που ξεκίνησε την επαγγελματική του πορεία πριν από σαράντα δύο χρόνια ως ηθοποιός, και μάλιστα ανεβάζοντας για πρώτη φορά Πίντερ στον ίδιο χώρο που οι Παλιοί καιροί πρωτοανέβηκαν στην Ελλάδα. Και εξαιρετική χαρά που θα ξανασυναντηθεί με τρεις από τους πιο ενδιαφέροντες ηθοποιούς της γενιάς τους, και πολύ αγαπημένους του.

Μετάφραση: Έρι Κύργια
Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Σχεδιασμός φωτισμών: Στέλλα Κάλτσου
Video design: Παντελής Μάκκας
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαριλένα Μόσχου
Φωτογραφίες: Μυρτώ Αποστολίδου

Παίζουν (αλφαβητικά): Μαρία Κεχαγιόγλου, Χρήστος Λούλης, Μαρία Σκουλά

Παραστάσεις

Από 29 Νοεμβρίου 2018 έως 10 Φεβρουαρίου 2019
Τετάρτη και Κυριακή στις 20.00
Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο στις 21.15
Σάββατο στις 18.30

Τιμές Εισιτηρίων

Τετάρτη & Παρασκευή: 15€ γενική, 10€ μειωμένο και 8€ ανεργίας

Πέμπτη: 10€ γενική είσοδος

Σάββατο: 18€ γενική και 12€ μειωμένο και ανεργίας
Κυριακή: 16€ γενική και 12€ μειωμένο και ανεργίας

Video trailer
https://www.youtube.com/watch?v=IOwW3sAjm4s

«Θέλω τον κόσμο να κόψω στα δύο, να κατοικήσω στο κενό ανάμεσα εγώ, ούτε γυναίκα ούτε άνδρας…»

Ένα δέντρο, φωτισμένο στο κέντρο της σκηνής, έχει φυτρώσει μέσα σε σκορπισμένους στηθόδεσμους, που μοιάζουν πια σαν γάζες πολέμου ή σαν λευκά πρόβατα έτοιμα για τη θυσία, όπως η γυναίκα που παραδίδεται από τον δυνάστη πατέρα στον δυνάστη σύζυγο ‒ στον δεύτερο μάλιστα δίνεται και προίκα για να τη βασανίσει, σύμφωνα με τον Ευριπίδη.

Τρεις άνδρες ντυμένοι σύγχρονοι γαμπροί, στην αντίθεση του ασπρόμαυρου με βάση την αισθητική της παράστασης (κοστούμια Ιωάννα Τσάμη), έτοιμοι να διηγηθούν τη μεγαλύτερη τραγωδία που γράφτηκε για τον έρωτα. Η αρχή θα γίνει εκεί μπροστά στο δέντρο, που, σαν άλλη θυμέλη, θα δεχτεί πολλές φορές τους τρεις υποκριτές.

Το σκηνικό της παράστασης που δημιούργησε η Ελένη Μανωλοπούλου έμοιαζε με μια υπέροχη εικαστική σύνθεση που ξεπήδησε από την documenta 14, που, φωτισμένο από τον Αλέκο Αναστασίου και πλαισιωμένο από το φυσικό σκηνικό του λιμανιού της αρχαίας Επιδαύρου, ήταν μαγευτικό.

Ο Χρήστος Λούλης και ο Μιχάλης Σαράντης θα αφηγηθούν τα γεγονότα που θα επακολουθήσουν με την κινηματογραφική ταχύτητα ενός σεναρίου, καθώς τα λόγια τους είναι δανεισμένα από την ταινία του Πιέρ Πάολο Παζολίνι (σε μετάφραση Δημήτρη Αρβανιτάκη).

Λίγο αργότερα, όταν η αφήγηση θα δώσει τη θέση της στη δράση, η Μήδεια του Γιώργου Γάλλου θα κάνει την είσοδό της σκηνή και θα είναι η πιο παράξενη που έχεις δει ποτέ. Όχι γιατί δεν είναι γυναίκα, ντυμένη με το ανάλογο κοστούμι, αλλά γιατί δεν έχεις συνηθίσει να αναπαρίσταται αυτός ο ρόλος σε χαμηλούς τόνους, με εκφραστική λιτότητα και σκηνική οικονομία. Η οργή συνήθως εκδηλώνεται με κραυγές, ενώ εδώ τη θέση τους πήραν ενίοτε ακόμα και οι ψίθυροι. Το αποτέλεσμα καθηλωτικό, ευκαιρία μιας πολύπλευρης ερμηνείας της βάρβαρης μάγισσας, που μας χαρίζει η πειραματική και συνάμα εμβληματική σκηνοθεσία του Δημήτρη Καρατζά. 

Μπορέσαμε να καταλάβουμε πιο ουσιαστικά τον αγώνα λόγων μεταξύ Μήδειας και Ιάσονα, ξεπερνώντας το πρώτο επίπεδο, την αρχετυπική αντίθεση μεταξύ αρσενικού και θηλυκού, αντιλαμβανόμενοι τη σύγκρουση ανάμεσα την πανάρχαια μαγεία της δέσμευσης μέσω του όρκου, που αντιπροσωπεύει η Μήδεια ‒είναι χαρακτηριστικό ότι επιλέγεται από τη δραματουργία να δούμε από την αρχή της παράστασης την ηρωίδα να ορκίζει τον Αιγέα ότι θα την φιλοξενήσει‒ ενάντια στον συμφεροντολογικό τρόπο σκέψης του Ιάσονα που έχει θεοποιήσει τα υλικά αγαθά.

Ο ηθοποιός με απίστευτη ακρίβεια και τεχνική υποδύθηκε σε σκηνές τη Μήδεια. Αλλού βγήκε από το σώμα της για να την παρακολουθήσει από άλλο πρίσμα και να περιγράψει σε τρίτο ενικό τα συμβάντα και αλλού διείσδυσε βαθιά σε αυτό και έγειρε σαν πονεμένη γυναικεία φιγούρα στους ώμους του δυνατού άνδρα της εκλιπαρώντας. Για να εισπράξει το απορριπτικό «Και ένα βράδυ έγειρες το κεφάλι σου στον ώμο μου, σαν μικρό κοριτσάκι και ένιωθα απλά πως με βάραινες…»

Ο Χρήστος Λούλης αντιπροσώπευε τον ισχυρό ανδρικό κόσμο στην παράσταση (Ιάσονας, Κρέοντας, Παιδαγωγός και Αιγέας) και εντυπωσίασε με τις λεπτές αποχρώσεις που είχε ντύσει την κάθε προσωπικότητα, ώστε να διαφέρει αισθητά τόσο σωματικά όσο και φωνητικά, έχοντας όμως πάντα ως βάση την κυριαρχία του αρρενωπού στοιχείου.

Σπαρακτικός ο Άγγελος του Μιχάλη Σαράντη, έφερε τη φρίκη των γεγονότων στη σκηνή. Οι παύσεις του καθηλωτικές, σαν να σε συντόνιζαν σε μια κοινή διαδρομή μαζί του. Επίσης πολύ καλή δουλειά είχε γίνει από τον ηθοποιό και στον ρόλο της παραμάνας.

Οι κινήσεις και των τριών έμοιαζαν συχνά με αγγεία αρχαϊκής εποχής, σαν τα σώματά τους να συνέθεταν συνθέσεις που χαρακτηρίζονταν από μια ακρίβεια στις ανατομικές λεπτομέρειες. Κρατούσαν το ρυθμό της παράστασης με τον μετρονόμο και είχαν τον απόλυτο συγχρονισμό.

Όταν η Μήδεια θα αποφασίσει να σκοτώσει τα παιδιά της, θα ξεριζώσει και το δέντρο από το κέντρο της σκηνής. Οι ρίζες και το χώμα θα φανούν, τα δάκρυα θα κυλήσουν. Ο φόνος θα ακουστεί με ένα χορικό και όταν καρδιές και φωνές σιγήσουν. Το εκτυφλωτικό φως του ήλιου θα φτάσει σε όλες τις γωνιές του κοίλου.

Μπορεί ο Ιάσονας να μιλάει για το πόσο τυφλός ήταν, όμως όλα γύρω του λούζονται στο φως. Τίποτα δεν θυμίζει σκηνικό θανάτου. Ίσως μόνο οι ψίθυροι. Η παιδοκτονία έχει καθαγιαστεί. Τώρα η Μήδεια, ως εγγονή του Ηλίου, μπορεί να κατοικήσει εκεί που της αξίζει, ως άλλη θεά, δικαιωμένη, μακριά από τον ανδρικό ζυγό και την αδικία του. Έτσι η παράσταση θα κλείσει με τους στίχους από το «Υλικό Μήδειας» του Χάινερ Μίλερ (σε μετάφραση Νίκου Φλέσσα, εκδ. Καστανιώτη).

Να είχα παραμείνει το κτήνος που ήμουνα

Πριν ένας άντρας με κάνει γυναίκα του

Η Μήδεια η βάρβαρη η περιφρονημένη τώρα

Μ’ αυτά μου τα χέρια της βάρβαρης

Χέρια ξεπλυμένα ξεθωριασμένα ξεσκισμένα πλήθος φορές

Σε δυο κομμάτια την ανθρωπότητα να σπάσω θέλω

Και στο άδειο διάμεσο να ζήσω Εγώ

Ούτε γυναίκα ούτε άντρας

Θυμίζοντάς μας ότι «Εγώ» πονώ έτσι κι αλλιώς για τον έρωτα, την ξενιτιά, το θάνατο, την απόρριψη και «Εσένα» ανεξαρτήτως φύλου και καταγωγής. Έτσι αυτό το «Ούτε γυναίκα ούτε άνδρας» σαν τελευταίος ψίθυρος θα σε ακολουθήσει και μετά την παράσταση, κάπως σαν να αντηχεί ακόμη…