Είτε τα Χριστούγεννα σας κύλησαν με overdose μελομακάρονων από τα χεράκια της γιαγιάς είτε η γλυκιά προτροπή «μάσκα να πάρεις» δεν ακούστηκε ούτε μία φορά από τα χείλη της μαμάς, οι κινηματογραφικές οικογένειες είναι εδώ για να συντροφεύσουν οικογενειακές ή μοναχικές κινηματογραφικές βραδιές. Και να μας θυμίσουν πως οι αγκαλιές του 2021 δεν μπορεί παρά να είναι περισσότερες από αυτές του 2020.

Μυστικά και ψέματα

Ο Μάικ Λι, το 1996, παρέδωσε στην κινηματογραφική ιστορία μία από τις καλύτερες ταινίες των ‘90s και την ιστορία μιας μία νεότευκτης οικογένειας που ψάχνει την ταυτότητα της. Όταν η θετή ενήλικη κόρη θα συναντήσει την πραγματική της μητέρα, ο νέος αυτός πυρήνας θα κληθεί να κάνει την πρώτη δημόσια εμφάνιση του και να καλέσει αναπότρεπτα σε αγνή αγάπη και απόλυτη αποδοχή. Μια ταινία για την αγάπη και για τα τείχη που υψώνουμε για να την προστατεύσουμε.

Festen

Πιστός, εδώ, στα «νατουραλιστικά» διδάγματα του Δόγματος 95, ο Βίτενμπεργκ παρέδωσε το 1998 ένα ανατριχιαστικό οικογενειακό δράμα αποφασισμένο να υποβαθμίσει κάθε προσωπική οικογενειακή διένεξη περί πολιτικής ή περί ψησίματος της μπριζόλας. Η αφορμή της οικογενειακής μάζωξης είναι τα εξηκοστά γενέθλια του πατριάρχη και ο λόγος, η αποκάλυψη των πάσης φύσεως μυστικών του οικογενειακού βάλτου.

The Royal Tenenbaums

O Γουές Άντερσον, εδώ, μαζεύει κάτω από την ίδια στέγη τα μέλη μίας από τις πλέον ιδιόρρυθμες οικογένειες όλων των κινηματογραφικών εποχών. Μία οικογένεια που αποτελείται από νυν μοναχικούς ενήλικες, πλην τέως παιδιά θαύματα. Όταν ο πατέρας της ευρείας οικογένειας, μετά από μια σύντομη εξαφάνιση, κάνει την εμφάνιση του -εν είδει φαντάσματος για τα συναισθηματικά μεσάνυχτα της οικογένειας- αναδύεται η ατέλειωτη ανάγκη για αγάπη.

The nest

Ο Σον Ντάρκιν, φέτος, μας επιφύλασσε ένα από τα καλύτερα οικογενειακά δράματα του 21^ου αιώνα και την ιστορία ενός άντρα και μιας οικογένειας στο αιώνιο κυνήγι της επιχειρηματικής ευκαιρίας. Όταν , όμως, οι επενδύσεις κι οι επιχειρήσεις θα αποδειχτούν άνθρακες, ο κλοιός της ένδειας θα δείξει τα ασφυκτικά του δόντια παρασύροντας σχέσεις και αναδεικνύοντας αδικο-θαμμένες επιθυμίες κι αιώνια απωθημένα.

Happy End

O Μίκαελ Χάνεκε, στην τελευταία του ταινία, πιάνει στα σκηνοθετικά και σεναριακά του δίχτυα την μεγαλοαστική οικογένεια των Laurent. Μια οικογένεια που μοιάζει να κρύβει κάτω από τους βελούδινους καναπέδες της πολύτιμα μυστικά και ακριβά ψέματα. Ο Χάνεκε, εδώ, χαρίζει την ιδιοσυγκρασιακή του ματιά στην αστική υποκρισία και στην ανηλεή της προσπάθεια να διατηρήσει τα ταξικά της κεκτημένα.

Όλα για την μητέρα μου

To 1999 o Αλμοδοβάρ κατάφερε το καλλιτεχνικά, σχεδόν, ακατόρθωτο, να ανανεώσει τον ίδιο τον ορισμό της οικογένειας. Εισβάλλοντας, λοιπόν, στα άδυτα της σήψης της πυρηνικής οικογένειας, προσδιόρισε λιτά ,πλην πανηγυρικά, την οικογένεια ως σχέση απέραντης αγάπης μακριά από τα στεγανά των φύλων και των κοινωνικών τάξεων. Ενώ, παραδίδοντας ένα άρτιο μελόδραμα καταφέρνει, ακόμα, να πλημμυρίζει δάκρυα τα πάσης φύσεως μαξιλάρια και χαρτομάντηλα.

Like father like son

Ο "βασιλιάς" του ιαπωνικού οικογενειακού δράματος, Hirokazu Koreeda, το 2013 μας αφηγείται την ιστορία της ακούσιας ανταλλαγής δύο παιδιών μετά την γέννα τους. Ανταλλαγή που κατέληξε στον «διαμοιρασμό» των παιδιών σε δύο οικογένειας διαφορετικών τάξεων και ηθικών αξιών. Λαμβάνοντας, αφηγηματικά, το μέρος του εργασιομανή πατέρα της μίας εκ των δύο οικογενειών, ο Koreeda δημιουργεί, εδώ, ένα σύμπαν κοινωνικών και πολιτισμικών αντιθέσεων καταλήγοντας εν τέλει σε έναν εμφατικό και αυτονόητο ορισμό της αγάπης ως δύναμης απόλυτης σωτηρίας.

Την  Κυριακή είδα στο φουαγιέ του θεάτρου στο Κέντρο Μακεδονικών Σπουδών (Θεσσαλονίκη) το «Festen» των T.Vinterberg, M. Rukov, και B. Hansen σε θεατρική διασκευή David Eldridge και σκηνοθεσία για το Κ.Θ.Β.Ε. του Γιάννη Παρασκευόπουλου.

Το «Festen»  διαπραγματεύεται έννοιες αξεπέραστες, διαχρονικές και για αυτό τον λόγο έννοιες θεμελιώδεις για την ισορροπία της ανθρώπινης ύπαρξης και εξέλιξης όπως είναι η αλήθεια και η αποκατάσταση της, η αποδοχή κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, το θάρρος, η ανυπακοή στην ανεξέλεγκτη βία, στην υποκρισία, η αγάπη που μαθαίνεται, η αγάπη που δίνεται με κόστος ή χωρίς. Αφορμή για να ανοιχθούν οι ασκοί της αδιαπραγμάτευτης και ωμής αλήθειας είναι τα γεννέθλια του πατέρα (Βασίλης Σπυρόπουλος).  Όλοι μαζεμένοι στο σπίτι με τα καλά τους για το μεγάλο πάρτυ – την μεγάλη γιορτή. Εκεί είναι μια καλή ευκαιρία ένας από τους γιους της οικογένειας (Χρήστος Στυλιανού) να φωνάξει επιτέλους την αλήθεια. Σε όλους! Το έργο ξεκινά από αυτό το σημείο της αποκάλυψης και εμφανίζονται κλιμακωτά οι αντιδράσεις των βασικών αλλά και των υπολοίπων καλεσμένων μέσα σε ένα περιβάλλον έντασης και γενικής αναστάτωσης. Κανείς δεν φαίνεται έτοιμος να προχωρήσει ως το τέλος. Ένας τολμά να το κάνει και είναι αποκαλυπτικό το πώς αντιδρά όταν όλα πια τελειώνουν ή έτσι δείχνουν.

Ο σκηνοθέτης επεδίωξε αλλά και κατάφερε ως ένα σημείο να έχει τον θεατή σε μια συνεχή εγρήγορση και προσμονή. Κατάφερε να ενώσει, να τραβήξει στο κέντρο των γεγονότων το κοινό και να το αναγκάσει να κοιταχτεί στα μάτια. Να φανεί το βλέμμα των ανθρώπων θεατών ως μια ανάγκη αποδοχής από όλους προς όλους. Συναισθηματικά αυτή την ανάγκη για έκφραση και προβληματισμό την κατάλαβα. Όμως στην πράξη το φουαγιέ του θεάτρου ήταν ομολογουμένως μικρό για ένα τέτοιο εγχείρημα. Ήταν πολλές φορές δύσκολο να ξεχωρίσουμε τους ηθοποιούς και τις εκφράσεις τους διότι έπαιζαν ανάμεσα στους θεατές. Σκηνή ήταν όλος ο χώρος. Ένας χώρος όχι ιδιαίτερα μικρός μα ούτε και μεγάλος. Με κολώνες που αρκετές φορές στάθηκαν εμπόδιο στην ορατότητα του θεατή. Λόγω του ότι οι ηθοποιοί έπαιζαν ανάμεσα μας είχαμε συνεχώς την αίσθηση πως ενοχλούμε μιας και περνούσαν σχεδόν σε όλη την παράσταση ανάμεσα από τα περάσματα των καθισμάτων ενός χώρου όχι διαμορφωμένου για θεατρική παρουσίαση.

Η κίνηση όλων των ηθοποιών και του συντονισμού - συγχρονισμού τους ήταν πραγματικά αξία συγχαρητηρίων.

Ξεχωριστές παρουσίες είναι αυτές του μεγάλου γιού της οικογένειας  (Χρήστος Στυλιανού, αφαιρετικός και αεικίνητος), του πατέρα (Βασίλης Σπυρόπουλος,  με το δικό του χρώμα  ειρωνείας και πρόκλησης κέρδισε το κοινό),  της μητέρας (Γιολάντα Μπαλαούρα,  σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες της), του γενικού διευθυντή (Νίκος Καπέλιος,  άκρως απολαυστικός και δυναμικός),  του μικρού γιου (Κωσταντίνος Χατζησάββας,  στην κόψη του ξυραφιού – όσο θα έπρεπε ακραίος),  καθώς και της κόρης (Ιωάννας Παγιατάκη).  

Εν κατακλείδι η παράσταση είναι άξια της δεύτερης χρονιάς που παίζεται και μάλιστα μας δίνει και δουλειά για το σπίτι. Μια παράσταση που σε προκαλεί, σε προβληματίζει και σε κάνει να αναρωτιέσαι αν είσαι η όχι υποστηρικτής της αλήθειας. Με όποιο κόστος. Αξίζει το ταξίδι παιδιά  - μην το χάσετε!