Πρόκειται για την πρώτη σωζόμενη τραγωδία του Σοφοκλή, γραμμένη ανάμεσα στο 450 και στο 440 π.Χ. Ο Αίας ο πιο γενναίος άντρας μετά τον Αχιλλέα, έχει μακρά παράδοση ήδη από την Ιλιάδα. Μετά τον θάνατο του Αχιλλέα τα όπλα του παίρνει παραδοσιακά ο γενναιότερος άντρας, και στη διεκδίκηση μπαίνουν ο Οδυσσέας κι ο Αίας. Όταν αποφασίζεται ότι τα όπλα θα πάνε στον Οδυσσέα, ο Αίας αποφασίζει να εκδικηθεί αυτούς που τον αδίκησαν, σκοτώνοντας τους και συγκεκριμένα τους Ατρείδες, Μενέλαο και Αγαμέμνονα. Η θέα Αθηνά όμως εκδικείται τον Αίαντα, τον τρελαίνει και κατασφάζει τα ζωντανά του στρατοπέδου αντί για τους άντρες. Όταν συνέρχεται και συνειδητοποιεί τι έκανε, δεν μπορεί να διαχειριστεί την ντροπή κι αποφασίζει ν’ αυτοκτονήσει αφού αποχαιρετήσει τη γυναίκα του Τέκμησσα και τον γιο του. Είναι η μοναδική σωζόμενη τραγωδία όπου ο δραματικός πρωταγωνιστής αυτοκτονεί επί σκηνής και μάλιστα αυτό δεν συμβαίνει στην Έξοδο αλλά στο τρίτο Επεισόδιο. Άλλες αυτοκτονίες σε αρχαίο δράμα έχουμε αυτή της Ιοκάστης (Οιδίπους Τύραννος) και του Αίμονα (Αντιγόνη), αμφότερες στην Σοφόκλεια Ποίηση. 

 

Ο Αίας είναι λίγο πολύ γνωστός στο θεατρόφιλο κοινό, αφού τα τελευταία τέσσερα χρόνια, είχαμε μαζί με αυτό, τέσσερα ανεβάσματα (Σύλβια Λιούλου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, Χρήστος Σουγάρης). Ο Γιώργος Νανούρης όμως προτείνει κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί. Ένας ηθοποιός για όλους τους ρόλους του δράματος, ένας ζωγράφος και το φως που παρεμβαίνει στο σκοτάδι. Κι αν η επιλογή ενός ηθοποιού για όλους τους ρόλους φαίνεται δοκιμασμένη συνταγή, αυτό δεν ισχύει για το Αρχαίο Δράμα, αφού εκεί έχουμε ελάχιστες περιπτώσεις όπως την Στεφανία Γουλιώτη που παρουσίασε Ευμενίδες πριν δύο χρόνια. Το μεγάλο ατού εδώ, πέρα από τον Μιχάλη Σαράντη που είναι ένας από τους σπουδαιότερους ερμηνευτές που διαθέτουμε αυτή την στιγμή στο ελληνικό θέατρο, είναι η συνομιλία της θεατρικής ποιητικής με τα Εικαστικά. 

 

Ο Γιώργος Νανούρης μετράει ήδη αρκετές επιτυχημένες παραστάσεις, με την Κατερίνα –Αύγουστου Κορτώ, παίχτηκε για πέντε σεζόν στην Αθήνα και περιοδεία στην υπόλοιπη Ελλάδα- να αποτελεί την πιο χαρακτηριστική του δουλειά. Οι παραστάσεις του διακρίνονται για την φαινομενική απλότητά τους και για τον τρόπο που οι ηθοποιοί του δίνουν απλόχερα κομμάτια του εαυτού τους μέσα από την αφηγηματικότητά τους. Στον Αίαντα όμως, κάνει κάτι παραπάνω. Δημιουργεί ή για να είμαστε δικαιότεροι, συνδημιουργεί ένα έμψυχο έργο Τέχνης. 

 

Το ανακαινισμένο Θέατρο Βεάκη έρχεται να μπει ενεργά στον ανταγωνισμό των εμπορικών θεάτρων αποτελώντας ένα νέο φάρο στα θεατρικά πράγματα. Κατεβαίνοντας προς το φουαγιέ του έχει τη δυνατότητα κανείς να δει έργα του Απόστολου Χαντζαρά, του εικαστικού της παράστασης. Λίγο πριν μπει στην παράσταση, θα δει μία πανοπλία και μία ασπίδα. Το κλίμα του έργου έχει δοθεί. Οι θεατές κάθονται σε καρέκλες επί σκηνής, και ο ηθοποιός παίζει σε απόσταση αναπνοής. Πίσω του ο εικαστικός δημιουργεί με μαύρη μπογιά προσωπογραφίες των χαρακτήρων του δράματος. Ζωγραφίζει στον πάγκο του και στη συνέχεια τοποθετεί πάνω χαρτιά και ξεπατικώνει τα σχέδιά του. Η τεχνική μου θύμισε κάτι ανάμεσα σε fresco και Θέατρο Σκιών. Ο ηθοποιός ελίσσεται ανάμεσα στα έργα, και φαίνεται να τα εμψυχώνει. Το φως και το σκοτάδι δημιουργούν ένα τελετουργικό περιβάλλον. 

 

Ο Μιχάλης Σαράντης δημιούργησε και παραδίδει την ωριμότερη και πιο ενδιαφέρουσα ερμηνεία της καριέρας του. Η αλήθεια είναι πως πρόκειται για μια ξεχωριστή περίπτωση ηθοποιού που έχει δουλέψει πολύ με την ψυχή και το σώμα του και καταφέρνει να ξεχωρίζει σε ό,τι κι αν καταπιαστεί. Όλοι θυμόμαστε τον Αγγελιοφόρο του στον Ιππόλυτο της Κονιόρδου ή την παρουσία του στο Δεκαήμερο και τους Όρνιθες του Καραθάνου ή τις συνεργασίες του με τον Καραντζά. Φέτος παίζει σε διπλό ταμπλό, στο ίδιο «γήπεδο», αφού πέρα από τον Αίαντά του, συμμετέχει και στο Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας των Χειλάκη-Δούνια. 

 

Ο Αίας του Μιχάλη Σαράντη είναι εύθραυστος, οξύθυμος σαν παιδί ή σαν τρελός, ηρωικός και συνάμα βαθιά ανθρώπινος. Ο ηθοποιός περνάει από τον έναν χαρακτήρα στον άλλο με μια αξιοζήλευτη μαεστρία, που δείχνει τόσο το εύρος του, όσο και την βαθιά συναίσθησή του δράματος που αφηγείται με τη φωνή, την ψυχή και το σώμα του. Αν αντιληφθεί κανείς πως μπορεί να δώσει την συγκινητικότερη ερμηνεία Αίαντα προτού αυτοκτονήσει και λίγα δευτερόλεπτα μετά να έχει βγει από την «κατάσταση» και να είναι ο παρατηρητής Τεύκρος ή η θρηνούσα Τέκμησσα, καταλαβαίνει πως η ερμηνεία του Σαράντη δεν είναι απλός ρεσιτάλ, αλλά υποκριτικός άθλος. Αν κάτι θαυμάζω περισσότερο σ’ έναν ηθοποιό αυτό είναι η αφοσίωση και η υπέρβαση των κεκτημένων, και ο Μιχάλης Σαράντης είναι μία τέτοια περίπτωση. 

 

Ο Γιώργος Νανούρης φημίζεται στις σκηνοθεσίες του, πέρα από την αφηγηματικότητα και το «οικείο» κλίμα και για τη χρήση των φωτιστικών πηγών. Στον Αίαντα, το φως έχει μεγάλη δραματουργική βαρύτητα, αφού όχι μόνο εξυπηρετεί στις μεταβάσεις του δράματος, αλλά συμπληρώνει άριστα τις σκηνικές εικόνες που οι τρεις δημιουργοί (αυτός, ο Σαράντης κι ο Χαντζαράς) συν-κατασκευάζουν. Το λυτρωτικό φως, το χαοτικό «φυσικό» σκηνικό (ο χώρος του θεάτρου) και το ημίγυμνο σώμα του ηθοποιού, έφεραν στο νου μπαρόκ πίνακες με θρησκευτικό περιεχόμενο. 

 

Συνοψίζοντας, ο Γιώργος Νανούρης φέτος προτείνει μια αυθεντική πρόταση ανάγνωσης του Σοφοκλή, έχοντας στο πλάι του έναν πολλά υποσχόμενο εικαστικό και έναν ιδιαίτερα γενναιόδωρο ηθοποιό. Ο Μιχάλης Σαράντης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «ο Άγγελος του ελληνικού θεάτρου». Μην χάσετε την θεατρική εμπειρία «Αίας» στο ανακαινισμένο Βεάκη. 

 

 

 

Γιώργο Νανούρη, Γιατί Γκρέμισες Το Θέατρο Αποθήκη;