Η ηθοποιός και θεατρολόγος Δήμητρα Βαμβακάρη διασκεύασε σε δύο εκδοχές το κλασικό έργο «Βασιλικός» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σοκόλη.

Μιλάμε φυσικά για το Βασιλικό του Αντώνιου Μάτεσι, την αγαπημένη κωμωδία του Επτανησιακού Θεάτρου που εξελίσσεται την περίοδο της Βενετοκρατίας (αν και γράφτηκε την περίοδο 1829-1830 που η Ζάκυνθος ήταν υπό αγγλική κατοχή). Είναι η πρώτη φορά που διασκευάζεται ο Βασιλικός για παιδικό κοινό κι η πρώτη διασκευή της Βαμβακάρη που κυκλοφορεί. Προσωπικά, έχω μια προτίμηση στα ελληνικά έργα, γιατί θεωρώ πως με αυτά συνδεόμαστε περισσότερο από ότι μ’ έναν Σαίξπηρ ή μ’ έναν Στρίντμπεργκ. Τα ελληνικά έργα, τα τραγούδια και τα λαϊκά παραμύθια είναι κομμάτι και θησαυρός μας, και μέσω του θεάτρου πολλές φορές εκμηδενίζουμε το χρόνο ή τα βιώματα που μας χωρίζουν από αυτά.

Ο Βασιλικός του Μάτεσι

Ο Βασιλικός είναι έργο του Αντώνιου Μάτεσι που γράφτηκε περίπου το 1830, δηλαδή σχεδόν δύο αιώνες πριν και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα της ελληνικής δραματουργίας. Αποτελείται από 5 πράξεις, με χρονική απόσταση ανάμεσά τους, ενώ η πλοκή τοποθετείται λίγο μετά τις Αποκριές, στην βενετοκρατούμενη Ζάκυνθο. Το έργο συνιστά ένα πλούσιο μωσαϊκό κοινωνικών αναφορών και φιλοσοφικών ιδεών της εποχής, με τη διάσταση Ευγενών-Ποπολάρων. Γκρότεσκοι λαϊκοί χαρακτήρες όπως η υπηρέτρια Λανάρω, η Εβραία κι ο Κοσμάς, ένας αυστηρός πατέρας-φαμίλιας (Δον Ρονκάλας), οι νεαροί ερωτευμένοι (Γαρουφαλιά-Φιλιππάκης), μια υποτακτική μάνα κι ένας «επαναστάτης» γιος αποτελούν τα πρόσωπα του δράματος. Στο πρωτότυπο έργο είναι έντονη η ζακυνθινή διάλεκτος, ενώ υπάρχουν αποσπάσματα από τραγούδια που λογικά ήταν γνωστά την εποχή που πρωτογράφτηκε το έργο. Το πιο πρόσφατο ανέβασμα του έργου στην Αθήνα ήταν το 2011 από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία του αείμνηστου Σπύρου Ευαγγελάτου, ενώ την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και το έργο εκ νέου από τις εκδόσεις Εστία.

Θεατρική Διασκευή

Η Δήμητρα Βαμβακάρη με την ιδιότητα της θεατρολόγου στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ασχολήθηκε με το Βασιλικό στο πλαίσιο του μαθήματός της, οπότε είχε την ευκαιρία να δοκιμάσει και να μπολιάσει τη διασκευή από την επαφή με τα παιδιά. Δεν περιορίστηκε σε μια αλλά έκανε δύο διαφορετικές διασκευές (θεατρική/έμμετρη). Αμφότερες βρίσκονται στην κυκλοφορία των εκδόσεων Σοκόλη. Στη θεατρική της διασκευή, αξιοποιεί έντονα την παράδοση της commedia dell arte (τουλάχιστον σκηνικά), εντάσσει αρλεκίνους και μασκαράδες, τόσο λόγω της σύνδεσης Επτανήσων-Βενετίας όσο και για την πλοκή του έργου που ξεκινά από τη μασκαράτα των Αποκριών.

Για τις ανάγκες μιας μικρής σ’ έκταση διασκευής, αφού απευθύνεται σε παιδικό κοινό κι άρα υπάρχουν πρακτικοί περιορισμοί, η θεατρολόγος μείωσε αρκετά το μέγεθος των πράξεων, κάνοντας τες 5 εικόνες-σκηνές, διατηρώντας τη δομική κατασκευή του πρωτότυπου. Όσον αφορά τη γλώσσα, προτείνει μια γλώσσα που δε χάνει τη μουσικότητα και τους ζακυνθινούς ιδιωματισμούς χωρίς όμως να είναι και τελείως ξένη προς τη δημοτική, όπως τη γνωρίζουν οι μαθητές του σήμερα. Μια δική της προσθήκη είναι η ένταξη παροιμιών ανάμεσα στα λόγια του Μάτεσι, που εξομαλύνουν τις διενέξεις ανάμεσα στα πρόσωπα του έργου και συνάμα αποτελούν μια ψυχαγωγική νότα στο έργο. Με όλες αυτές τις επιλογές, η θεατρική διασκευή της χωρίς ν’ αποσιωπά μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη ή μια απόπειρα δολοφονίας, αποτελεί μια καλή και διαφορετική πρόταση για σκηνικό ανέβασμα. Είναι κι ένα αισθητικό μου κριτήριο αυτό για να μου αρέσει μια διασκευή: να μην παραμορφώνει εντελώς το έργο, ακόμα κι αν χρειαστεί να το εξομαλύνει.

Πρόσωπα:

Τα πρόσωπα του έργου είναι 16, αλλά μπορούν να προστεθούν παραπάνω με τη χρήση Αρλεκίνων, Μασκάρων και στρατιωτικών (ανάλογα με τις ανάγκες της παράστασης). Στη διασκευή της, η Βαμβακάρη έχει μειώσει αισθητά τη δραματουργική παρουσία των προσώπων, κυρίως των πρωταγωνιστών που στο πρωτότυπο είχαν εκτενείς μονολόγους ή λιγοπρόσωπους διαλόγους, αμβλύνοντας τις στιχουργικές ανισότητες σ’ ένα ενδεχόμενο ανέβασμα με μαθητές.

Χώροι: ένας εσωτερικός (το σπίτι) και δύο εξωτερικοί (παντοπωλείο και δρόμος μπροστά που βλέπει προς το σπίτι και ένα μπαλκόνι). Στο βιβλίο μπορείτε να πάρετε ιδέες και για την σκηνογραφικό/ενδυματολογικό κομμάτι του σκηνικού σας ανεβάσματος. Επιπλέον, στις σκηνικές

οδηγίες ανάμεσα στις σκηνές, θα βρείτε προτεινόμενα μουσικά κομμάτια από την ελληνική και την ιταλική παράδοση.

Έμμετρη διασκευή

Η δεύτερη εκδοχή που προτείνει η Δήμητρα Βαμβακάρη είναι η διασκευή του Βασιλικού σε έμμετρο στίχο με μερικούς εμβόλιμους θεατρικούς στίχους. Η διασκευή αυτή αν και μικρότερη σ’ έκταση, δεν στερείται σε πρωτοτυπία ή περιεχόμενο σε σχέση με τη θεατρική διασκευή. Ενδεχομένως είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμη όταν δουλεύετε με μικρότερες ηλικίες (5-8 ετών).

Ένα μικρό απόσπασμα: «Και γρήγορα στο πι και φι μαθαίνει για τα πάντα/ Του Φιλιππάκη του κρατεί μίσος κι αντιπάθεια. Γιατί την κόρη του θωρεί και τηνε ζαχαρώνει και δεν το καμαρώνει δίπλα του νύφη να τη δει.»

Κλείνοντας, στο τέλος του βιβλίου θα βρείτε ιδέες για προτεινόμενους αυτοσχεδιασμούς με βάση το έργο, που θα εμπλουτίσουν τη δουλειά σας.

Αντικείμενα που έχω πάντα στο καμαρίνι μου.

Δήμητρα Βαμβακάρη: Παλιότερα αγόραζα μια καινούργια κούπα για κάθε παράσταση και μετά το τέλος της παράστασης την άφηνα στο θέατρο. Τα τελευταία χρόνια φροντίζω να έχω πάντα μαζί μου τα δώρα των συναδέλφων μου, από την εκάστοτε παράσταση. Είτε είναι ένα κερί, είτε γλυκά, είτε μια αφιέρωση σε ένα χαρτί. Το κείμενο της παράστασης, συνήθως, μένει στο καμαρίνι από την πρώτη παράσταση μέχρι την τελευταία, για ψυχαναγκαστικούς κυρίως λόγους. Νερό, καλλυντικά, τσιμπιδάκια υπάρχουν πάντα στο καμαρίνι.

Δήμητρα Σύρου: Εκτός από όλα τα συνηθισμένα (τσιμπιδάκια, ψαλιδάκια, πούδρες, μάσκαρες κτλ) ΚΟΥΤΙΑ. Πολλά κουτάκια για να είναι όλα αυτά τακτοποιημένα. Μικρά, μεσαία και μεγαλύτερα! ΚΟΥΤΙΑ!

Το πιο ωραίο καμαρίνι που είχα ποτέ.

Δήμητρα Βαμβακάρη: Όταν προφέρω τη λέξη καμαρίνι, το πρώτο πράγμα που σκέφτομαι είναι οι συνάδελφοι με τους οποίους το έχω μοιραστεί. Απαντώ λοιπόν με αυτή τη λογική και η αλήθεια είναι πως έχω να θυμάμαι πολλές όμορφες συναντήσεις. Στο “Iράκ, 9 τόποι επιθυμίας”, στο θέατρο Vault, μοιραζόμασταν 7 γυναίκες ένα μεγάλο καμαρίνι και πριν από κάθε παράσταση τα γέλια κι οι φωνές μας ακούγονταν σε όλο το θέατρο. Ιδιαίτερο καμαρίνι, ήταν για μένα στην παράσταση του “Ταρτούφου”, στο θέατρο “Τζένη Καρέζη”, το καμαρίνι που μοιραζόμουν με τον σύντροφο μου. Μόλις είχα γεννήσει, έφερνα πολλές φορές το μωρό στην παράσταση, το κοίμιζα και το άλλαζα στο καμαρίνι... αισθανόμουν μια οικεία, οικογενειακή αύρα σε ένα μικρό παρασκηνιακό δωματιάκι, το οποίο μάλιστα μοιραζόμασταν και με άλλη παράσταση. Αγαπώ το καμαρίνι που μοιράζομαι τώρα με την Έλενα και τη Δήμητρα. 6 χρόνια μετά την πρώτη μας συνάντηση στο ίδιο ακριβώς θέατρο, κοιταζόμαστε και προετοιμαζόμαστε στον ίδιο καθρέφτη, ούσες πολύ διαφορετικές από τότε, αλλά με την ίδια και περισσότερη αγάπη κι εκτίμηση η μία για την άλλη. Κι άλλα καμαρίνια, που αδικώ.. Στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης, κάθε πρωί, για έναν χρόνο, κάναμε ολόκληρη ιεροτελεστία στο καμαρίνι με τον πρωινό καφέ. Με την Τσεβά, το πρώτο μου καμαρίνι… Δε μπορώ να διαλέξω το πιο ωραίο καμαρίνι που είχα ποτέ…

Δήμητρα Σύρου: Για πολλούς λόγους, θα πω τα δύο παρακάτω:

Αυτό, εδώ, τώρα. Θέατρο Vault, Φελίτσε & Λίλυ. Από το καμαρίνι, μέχρι τη σκηνή, μέχρι το φουαγιέ μόνο γέλια και υγεία… Γιατί το πρώτο το βρίσκεις, ειδικά στο χώρο μας, και καμιά φορά σε υπερβολική δόση. Και τα δύο μαζί όμως σπάνια. Και τα θέλει και τα δύο αυτή η ζωή!

Και στο Fabrica Athens, στην παράσταση «Ψέματα ή Αλήθεια», με τον Νίκο Αξιώτη και την Ελεάννα Σταθοπούλου. Οικογένεια… Ίδιος πλανήτης, ίδιοι κόσμοι, πολλά γέλια, πολύ επικοινωνία.

Το πιο ωραίο καμαρίνι που έχω δει ποτέ στη ζωή μου.

Δήμητρα Βαμβακάρη: Τα πιο ωραία καμαρίνια για μένα είναι αυτά στα οποία έχουν ακουστεί άπειρες θεατρικές ιστορίες, που έχουν φιλοξενήσει σπουδαίες προσωπικότητες, που μυρίζουν θέατρο σε κάθε γωνιά. Στο καμαρίνι του Καζάκου, είχα εντυπωσιαστεί. Τώρα που το ξανασκέφτομαι, ο Άγγελος Μπούρας έχει το πιο ωραίο καμαρίνι που έχω δει. Χα χα χα! Μαζεύονται όλοι στο καμαρίνι του (το οποίο είναι εφοδιασμένο με καφετιέρα, σπάνια τσάγια, καλλυντικά για κάθε συνάδελφο) και χωρίς να το καταλάβουν εξομολογούνται όλες τις θεατρικές τους εμπειρίες. (Άγγελε, συγγνώμη, έπρεπε να γίνει γνωστό.“Ζηλεύουμε” όλοι το καμαρίνι σου. Είναι το πιο ωραίο που έχω δει στη ζωή μου! χαχαχα)

Δήμητρα Σύρου: Ένα κουκλίστικο που είχε κι ένα μικρό κρεβάτι!

Την πιο ωραία ανάμνηση που έχω από καμαρίνι.

Δήμητρα Βαμβακάρη: Βρίσκομαι στο δημοτικό θέατρο Πειραιά (πριν την ανακαίνιση) για μια παράσταση μπαλέτου μιας φίλης. Περιμένω να της δώσω “συγχαρητήρια” , θυμάμαι να μυρίζει ξύλο και να λέω στον εαυτό μου : “θέλω να γίνω ηθοποιός και κάποια στιγμή να βρεθώ κι εγώ σε ένα καμαρίνι”. Επαγγελματικά, έχω να θυμάμαι πολλές στιγμές ευτυχισμένες από καμαρίνι. Αναφέρω μία πρόσφατη, μόλις την προηγούμενη βδομάδα, μετά την παράσταση, είμαστε αρκετά φορτισμένες με τις συναδέλφους μου, κατεβαίνει η σκηνοθέτις μας, συγκινημένη και μας λέει “Ευχαριστώ”. Αγκαλιαστήκαμε όλες μαζί και κλάψαμε για λίγα δευτερόλεπτα, σε μια μέθη ευτυχίας.

Δήμητρα Σύρου: Όλες οι κρίσεις γέλιου και/ή άγχους πριν «βγούμε». «Θα παίξουμε σήμερα;», «Γιατί βάφεστε;», «Μπορώ να κάτσω άλλο λίγο εδώ;»

Α! Και η μέρα που μέσα στο καμαρίνι συνειδητοποίησα ότι δεν είχα ούτε μισό ρούχο της παράστασης μαζί μου!...

Το τελευταίο πράγμα-κίνηση-σκέψη που κάνω πριν βγω από το καμαρίνι μου.

Δήμητρα Βαμβακάρη: Να ευχαριστηθώ την παράσταση!

Δήμητρα Σύρου: Κλείνω τα φώτα.

Η Δήμητρα Σύρου, η Δήμητρα Βαμβακάρη και η Έλενα Τυρέα παίζουν στην παράσταση «Φελίτσε και Λίλυ: ένας άνθρωπος ανάμεσα στους ανθρώπους», της Ελένης Καρασαββίδου, που παρουσιάζεται κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στον Πολυχώρο Vault σε σκηνοθεσία Κατερίνας Πολυχρονοπούλου.