της Μαρίνας Αποστόλου

Οι πρώτες παραστάσεις σε κλειστό χώρο, για εμβολιασμένους θεατές, ξεκίνησαν με την αισιοδοξία ότι η καλλιτεχνική σεζόν θα εξελιχθεί ομαλά και χωρίς δυσάρεστες εκπλήξεις αναβολών «μέχρι νεωτέρας».

Μια από αυτές και το θεατρικό ανέβασμα της «Πανούκλας» του Καμύ, ογδόντα λεπτά ποιοτικού και καλοδουλεμένου θεάτρου στο Θέατρο 104, στο Γκάζι.

Πόσο εύκολο είναι άραγε να δραματοποιήσει κανείς ένα λογοτεχνικό και δη αφηγηματικό έργο τέτοιου βεληνεκούς και τέτοιας έκτασης, εν ολίγοις ένα κλασικό αριστούργημα, όπως αυτό της Πανούκλας του νομπελίστα Καμύ; Πόσο απλό είναι με τρεις ηθοποιούς πάνω σε μια μικρή σκηνή συνοδευόμενοι από μία μουσικό επίσης ζωντανά επί σκηνής να δοθούν σάρκα και οστά σε εμβληματικά δραματικά πρόσωπα όπως αυτό του γιατρού Ριέ; Σίγουρα καθόλου απλό…

Παρόλα αυτά, η Σοφία Καραγιάννη τόλμησε, μετέφρασε το εν λόγω έργο και το επεξεργάστηκε δραματουργικά σε συνεργασία με το Μιχάλη Βραζιτούλη. Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης στο ρόλο του γιατρού Ριέ, ο Κωνσταντίνος Πασσάς στο ρόλο της Πόλης και ο Δημήτρης Μαμιός ως Πανούκλα ζωντάνεψαν μια πολιτεία που δονείται και συχνά συνθλίβεται από το φόβο που σκορπά η καλπάζουσα, μεταδοτική, θανατηφόρα ασθένεια σε μια αμφίβολης κατάληξης αναμέτρηση με την αγωνία και τη συμφορά.

Δεν έχει καμιά σημασία το όνομα της πόλης αυτής ούτε η γεωγραφική της θέση ούτε νόημα έχει να προσδιοριστεί ακριβώς ο χρόνος. Κι έτσι ενώ στο έργο του Καμύ γνωρίζουμε ότι πρόκειται για το Οράν στα αλγερινά παράλια, γαλλική επαρχία τη δεκαετία του ’40, η Καραγιάννη επέλεξε (και έπραξε ορθά) να παρουσιάσει μόνο «μια πόλη» με ανθρώπους που πάσχουν και πρέπει να επιβιώσουν.

Ο Ριέ, ο εκπρόσωπος της επιστήμης, της γνώσης, της παρατήρησης, της αμφιβολίας, της διαρκούς αναζήτησης μα και της επίπονης δουλειάς και της αυταπάρνησης και πάνω απ’ όλα της λογικής μα και της ελπίδας – δεν είναι τυχαίο ότι η παράσταση αφιερώνεται στους γιατρούς που σχεδόν δυο χρόνια τώρα παλεύουν πολλές φορές με κάθε κόστος ενάντια στον κορωνοϊό – έθεσε σε δεύτερη μοίρα την προσωπική του ζωή (η γυναίκα του είναι ασθενής και λαμβάνει θεραπεία σε άλλη πόλη) με σκοπό να υπηρετήσει το κοινό καλό. Ο Ιωσηφίδης, έμπειρος ηθοποιός, κλήθηκε ως γιατρός Ριέ να καταγράψει ηχητικά βήμα-βήμα όλη αυτή την υγειονομική και κυρίως ανθρώπινη περιπέτεια διαμένων σε μια πολυκατοικία όπου για πρώτη φορά εντόπισε έναν ψόφιο ποντικό, σημείο απ’ όπου ξεκίνησαν όλα… Πολύ καλός στο σύνολό του, δε θα κρύψουμε ότι ο Ιωσηφίδης μάς προβλημάτισε σε δύο κομβικές στιγμές του έργου: η πρώτη ήταν όταν πέθανε το παιδί, ο γιος του εισαγγελέα και η δεύτερη όταν ο ίδιος πληροφορήθηκε το θάνατο της γυναίκας του. Θα περίμενε κανείς περισσότερη ένταση και πάθος ίσως και ακραίες εκδηλώσεις αντίδρασης απέναντι σε τέτοια συμβάντα, ωστόσο κάνοντας δεύτερες σκέψεις καταλάβαμε ότι η στάση του Ιωσηφίδη-Ριέ και στις δύο περιστάσεις μαρτυρά, το πιο πιθανό, την ψυχραιμία και το μεγαλείο ψυχής που διέπει έναν επιστήμονα της υγείας υπό συνθήκες πίεσης και πανικού. Ειδικά στην περίπτωση της συζύγου του, όπως ακούσαμε και στην παράσταση, «δεν υπάρχουν πια ψυχικά αποθέματα». Ο Ριέ είναι διαλυμένος μα αντέχει ακόμα. Ιδιαίτερα απαιτητικό το εγχείρημα να ενσαρκώσει τα περισσότερα από τα δραματικά πρόσωπα της πόλης 

Ο Κωνσταντίνος Πασσάς κλήθηκε να ερμηνεύσει περισσότερο από ένα δραματικά πρόσωπα της πόλης και έδωσε τον καλύτερό του εαυτό. Έγινε πότε ο θυρωρός κύριος Μισέλ που αμφισβητούσε την αλήθεια και δεν πίστευε στο επερχόμενο κακό καθώς στην πολυκατοικία τους δεν υπήρχαν νεκρά ποντίκια κι η βρωμιά αυτή που ανησυχούσε το γιατρό από την πρώτη στιγμή απλά δεν αφορούσε το κτήριό τους… (σημειωτέο ότι στο τέλος ο Μισέλ πέθανε… «σιγουριά και βλακεία πάνε μαζί»… πολυάριθμες επομένως οι αναλογίες της Πανούκλας του Καμύ με την πανδημία του κορωνοϊού…) και πότε ο Νομάρχης που επιθυμούσε την ησυχία στο πλήθος και την προσωπική του προβολή αλλά κυρίως ο ιερέας Πανελού, εκπρόσωπος της εκκλησίας, της πίστης στο Θεό και της κόντρας με την επιστήμη. Εξαιρετική η παρουσία του ηθοποιού, με ρυθμό, παλμό και περισσή ενέργεια μπροστά στους θεατές ακόμα και ως νεκροθάφτης/εργάτης του δήμου με κίτρινο αδιάβροχο να κατονομάζει σχεδόν κυνικά τους νεκρούς από την πανούκλα παρέα με το συνάδελφό του.

Αεικίνητος και με τα εκφραστικά του μέσα σε εγρήγορση, ήταν ο Δημήτρης Μαμιός στο ρόλο της Πανούκλας. Με το κατάλληλο μακιγιάζ και με μια ένδυση που παραπέμπει σε ποντίκι ή ακόμα και στο θάνατο μεταμορφώθηκε ο ίδιος στο θάνατο που θέρισε τους κατοίκους της πόλης σχεδόν επί ένα χρόνο. Σε σταθερά ανοιχτό διάλογο με το γιατρό Ριέ, η Πανούκλα άπλωσε παντού τα δίχτυα της απομονώνοντας τους ανθρώπους, περιορίζοντας την επικοινωνία, καταργώντας τον έρωτα, προσφέροντας την ευκαιρία σε επιτήδειους να πλουτίσουν, εξορίζοντας τους πολίτες μέσα στην ίδια τους την πόλη… Κι όταν έφθασε η ώρα να φύγει, η ώρα για τη λήθη, δεν παρέλειψε να υπενθυμίσει ότι πάντα θα υφίσταται στη ζωή ακόμα και πάνω σε διάφορες υλικές επιφάνειες κι ότι απλά θα κοιμάται… «You are my sunshine, my only sunshine… you make me happy…» τον ακούσαμε να τραγουδάει και να χορεύει νευρικά σαν σκοτεινό ξωτικό στη διάρκεια της παράστασης από χαιρεκακία για την καταστροφή που είχε σπείρει.

Εξαιρετική η  μουσικός Ευσταθία Λαγιόκαπα που έπαιξε ακορντεόν και τύμπανο με το πόδι ενδύοντας μοναδικά την παράσταση και εξυπηρετώντας την κίνηση των ηθοποιών σε μουσική που συνέθεσε ο Στάθης Δρογώσης και ήταν πραγματικά αισθαντική.

«Άριστα δέκα» όμως και στην Κωνσταντίνα Κρίγκου που ασχολήθηκε με την επιλογή των κοστουμιών και το στήσιμο του σκηνικού. Ξεχωρίσαμε φυσικά τα δεκάδες ζευγάρια παπούτσια πεταμένα επί σκηνής που συμβόλισαν το δίχως άλλο τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους από την πανούκλα. Το μαύρο μακρύ τακούνι έγινε φονικό όπλο απειλής από την Πανούκλα στο λαιμό του Ριέ, τα μικρά παπούτσια κατέδειξαν το αθώο παιδί που χάθηκε άδικα, οι ψηλοτάκουνες γόβες φορέθηκαν από την Πανούκλα γιγαντώνοντάς την ενώ οι κόκκινες γόβες «φώναξαν» την απώλεια της γυναίκας του Ριέ… Και τα περισσότερα από αυτά τα ζευγάρια παπούτσια στο τέλος έφραξαν διά χειρών Ριέ την τρύπα δεξιά της σκηνής από την οποία εισήλθαν και εξήλθαν ο ένας μετά τον άλλο οι χαρακτήρες του έργου της Πόλης.

Η ελπίδα τελικά κατίσχυσε κι η ζωή νίκησε αποδεικνύοντας ότι είναι πιο δυνατή από την αρρώστια. Μια παράσταση ζωηρή, βαθιά ανθρώπινη που αξίζει να την παρακολουθήσει κανείς ειδικά στις μέρες μας.

Η «Πανούκλα», το δεύτερο μετά τον «Ξένο» μεγάλο μυθιστόρημα του Καμύ, καταγράφει τη συμπεριφορά των ανθρώπων σ' έναν κόσμο που μοιάζει χωρίς σκοπό και μέλλον, σ' έναν κόσμο πνιγηρής επανάληψης και μονοτονίας.

Το αριστούργημα του Γάλλου φιλοσόφου και συγγραφέα θα απολαύσουμε αυτό το φθινόπωρο σε δύο διαφορετικές θεατρικές παραστάσεις.

Η ομάδα GAFF και η σκηνοθέτιδα Σοφία Καραγιάννη θα ανεβάσουν την παράσταση στο Θέατρο 104 και ο σκηνοθέτης Γιώργος Οικονόμου σε κεντρικό θεάτρο των Αθηνών-δεν έχει ανακοινωθεί ακόμη.

Η πρεμιέρα της παράστασης που είχε προγραμματιστεί για τις 26 Απριλίου και αναβλήθηκε λόγω του γενικού lockdown, θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβρη στην κεντρική σκηνή του Θεάτρου 104. Στον ρόλο του γιατρού Ριε ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης, που μαζί με τον Κων/νο Πασσά, τον Δημήτρη Μαμιό και τον μουσικό Άρη Ζέρβα, ζωντανεύουν το αλληγορικό τοπίο του έργου. Έπειτα από τη βιωμένη εμπειρία της πανδημίας η Ομάδα GAFF φέρνει στη σκηνή ένα έργο που δεν είναι «κήρυγμα» απελπισίας αλλά ελπίδας και αισιοδοξίας.

Γιώργος Οικονόμου- φωτό: Σταύρος Χαμπάκης

Ενώ για την παράσταση του Γιώργου Οικονόμου, σε διασκευή του ίδιου και του συγγραφέα Neil Bartlett ο θίασος δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί.