Μία ξεχωριστή – και απολύτως κοινωνικά χρήσιμη – παράσταση με πέντε πραγματικές μετανάστριες – καθαρίστριες επί σκηνής.

Ο Πρόδρομος Τσινικόρης και ο Ανέστης Αζάς, που εδώ και ενάμιση χρόνο έχουν αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, είναι αυτοί που σύστησαν στο ελληνικό κοινό πριν από λίγα χρόνια το αποκαλούμενο «θέατρο της πραγματικότητας», ένα είδος θεατρικού ντοκιμαντέρ που θέλει στη θέση των ηθοποιών απλούς ανθρώπους στον πραγματικό κοινωνικό τους ρόλο.

Η «Καθαρή Πόλη», που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την περασμένη σεζόν στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών για να ταξιδέψει στη συνέχεια σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτού του είδους θεάτρου. Πέντε μετανάστριες καθαρίστριες από πέντε διαφορετικές χώρες – μία Αλβανίδα, μία Βουλγάρα, μία Μολδαβή, μία Νοτιοαφρικανή και μία Φιλιππινέζα – που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα ανεβαίνουν στη σκηνή και μοιράζονται μαζί μας τις εμπειρίες τους από τη ζωή τους στη χώρα μας.

Η παράσταση των Τσινικόρη και Αζά έχει διπλή στόχευση. Από τη μία σπάει μία σειρά από στερεότυπα, όπως, ας πούμε, αυτό που θέλει τους μετανάστες ανθρώπους χαμηλότερου μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου. Και οι πέντε γυναίκες – καθαρίστριες υπήρξαν στις χώρες τους άνθρωποι με πτυχία και σπουδές, εκπρόσωποι μίας ανερχόμενης μεσοαστικής τάξης, που η οικονομική κρίση τις έφερε με την πλάτη στον τοίχο αναγκάζοντας τες να αναζητήσουν μία καλύτερη τύχη σε μία χώρα με εμφανώς υψηλότερο τότε βιοτικό επίπεδο. Καμία δεν ήρθε στην Ελλάδα για να γίνει καθαρίστρια.

Την ίδια στιγμή στον πυρήνα αυτής της ξεχωριστής – και απολύτως κοινωνικά χρήσιμης – παράστασης βρίσκεται η έννοια του «καθαρού». Πώς αυτή μεταφράζεται ιστορικά, φιλοσοφικά και πολιτικά; Πώς συνδέεται με τον ρατσισμό και τη ναζιστική ιδεολογία; Υπάρχει «καθαρή φυλή»; Ποιος είναι εντέλει «καθαρός» και πού αποσκοπεί αυτός που επενδύει πολιτικά και κοινωνικά πάνω στην έννοια του «καθαρού»;

Η «Καθαρή Πόλη» δεν είναι μία παράσταση με καλλιτεχνικές αξιώσεις. Δεν είναι το ζητούμενο να κρίνεις υποκριτικά πέντε γυναίκες, που εξαρχής δεν σου συστήνονται ως ηθοποιοί, αλλά ως καθαρίστριες. Αρκεί να τις ακούσεις. Να ακολουθήσεις τις διαδρομές ζωής τους, να έρθεις αντιμέτωπος με τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας, να νιώσεις ντροπή για λογαριασμό διαφόρων συμπατριωτών μας που θεώρησαν εαυτούς φυλετικά και κοινωνικά ανώτερους από αυτές, να χαμηλώσεις τα μάτια, να συγκινηθείς, να διαισθανθείς την ανάγκη να υψώσεις τείχη απέναντι σε ιδεολογίες που πρεσβεύουν το μίσος και το κυριότερο να κατανοήσεις βαθιά ότι στη θέση αυτών των γυναικών μπορείς ανά πάσα στιγμή να βρεθείς κι εσύ. Δεν είσαι καθόλου ξεχωριστός. 

Με σπασμένα ελληνικά οι πέντε αυτές γυναίκες μας εξομολογούνται πώς άφησαν τα πάντα στις πατρίδες τους για να αναζητήσουν μία καλύτερη ζωή στην Ελλάδα, μοιράζονται μαζί μας τραγελαφικές εμπειρίες τους από τα σπίτια που δούλεψαν, έρχονται αντιμέτωπες με τον ρατσισμό, τον φόβο και τον παραλογισμό της ελληνικής γραφειοκρατίας, αντιστέκονται, λυγίζουν, ξεσπάνε σε γέλια, τραγουδάνε. Δεν υπάρχει τίποτα δήθεν στην παράσταση του Πρόδρομου Τσινικόρη και του Ανέστη Αζά. Αξίζει αναμφίβολα να τη δείτε όχι για να ανακαλύψετε μία άρτια καλλιτεχνικά παράσταση – δεν νομίζω άλλωστε ότι ήταν αυτό και το ζητούμενο των ίδιων των δημιουργών της – αλλά γιατί η αλήθεια αυτών των γυναικών μπορεί να ταρακουνήσει συθέμελα πολλές δικές σας «αλήθειες».