Εκτύπωση αυτής της σελίδας

Είδα την «8η Ημέρα» στο Από Μηχανής Θέατρο

Μία παράσταση που θα σας συγκινήσει και θα σας δώσει τροφή για σκέψη.

Με βάση το συναρπαστικό βιβλίο του Virgil Georghiou «Από την 25η ώρα στην αιώνια ώρα», στο οποίο ο συγγραφέας αφηγείται την αληθινή ιστορία του προλετάριου ιερέα πατέρα του σε κάποιο ορεινό χωριό της Μολδαβίας στα πρόθυρα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ηλίας Κουνέλας και ο Παναγιώτης Καμμένος φτιάχνουν μία παράσταση – εμπειρία. Εμπειρία από πολλές απόψεις. Καταρχάς λόγω της ξεχωριστής συνθήκης. Όλο τον περασμένο χειμώνα η παράσταση παρουσιαζόταν μόνο σε σπίτια. Φέτος, εκτός από τις κατ’ οίκον επισκέψεις, αποκτά και μία σταθερή βάση στην τρίτη – και μικρότερη – σκηνή του θεάτρου Από Μηχανής κάθε Κυριακή στη μία το μεσημέρι. Μπορούν να την παρακολουθήσουν μέχρι 20 θεατές καθισμένοι σε κύκλο μαζί με τους ηθοποιούς. Η διαχωριστική γραμμή που χωρίζει κοινό και ηθοποιούς εξαφανίζεται. Ο θεατής είναι κομμάτι της παράστασης.

Ωστόσο μία τέτοια συνθήκη δεν είναι τίποτα περισσότερο από το «περιτύλιγμα», θα λέγαμε, της παράστασης. Αν οι δύο ηθοποιοί – συνδημιουργοί της παράστασης έμεναν σε αυτό τότε θα μιλούσαμε απλά για μία κίνηση εντυπωσιασμού. Η «8η Ημέρα» όμως είναι μία παράσταση – εμπειρία, επειδή αυτή η ιδιαίτερη συνθήκη συναντά την πρόθεση των συντελεστών της να μιλήσουν για κάτι πολύ πιο ουσιαστικό και βαθύ.

Το καλοκαίρι του 2015, την περίοδο του δημοψηφίσματος, σε μία Ελλάδα διχασμένη και επικίνδυνα πολωμένη, ο Ηλίας και ο Παναγιώτης βρέθηκαν χωρίς να το καταλάβουν καλά καλά σε αντίπαλα «στρατόπεδα». Μετά από προτροπή του Ηλία αρχίζουν να διαβάζουν παράλληλα το βιβλίο του Georghiou. Ένα βιβλίο που φαινομενικά δεν έχει καμία σχέση με αυτό που βίωναν εκείνη την περίοδο. Ο Georghiou υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς και ποιητές της μεταπολεμικής Ρουμανίας. Στο βιβλίο του «Από την 25η ώρα στην αιώνια ώρα» διηγείται, μέσα από τα δικά του μάτια, την αληθινή ιστορία του ορθόδοξου ιερέα πατέρα του στην επαρχία της Μολδαβίας. Μίας φιγούρας ασκητικής, που στάθηκε σαν πραγματικός πατέρας στο ποίμνιό του (και όχι μόνο). Ενός ανθρώπου αφιερωμένου στην υπηρεσία του Καλού, που υπήρξε το στήριγμα και το καταφύγιο για κάθε κατατρεγμένο. Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν εν καιρώ πολέμου αποφασίζει να ενταφιάσει, σύμφωνα με το τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έναν ανώνυμο νεκρό που βρέθηκε έξω από το νεκροταφείο. Η απόφασή του αυτή θα έχει σοβαρότατες συνέπειες. Ο νεκρός αποδεικνύεται Εβραίος και ο ίδιος κατηγορείται για βεβήλωση του νεκροταφείου και μετά θάνατον βιασμό. 

Ο Georghiou χρησιμοποιεί μία πραγματικά καθηλωτική γραφή για να περιγράψει την μορφή του πατέρα του, τη σχέση του μαζί του, αλλά και τα δραματικά γεγονότα που τον οδήγησαν, όπως φαίνεται, σε ένα μαρτυρικό τέλος. Και μόνο η αφήγηση της ιστορίας του βιβλίου από τον Ηλία Κουνέλα και τον Παναγιώτη Καμμένο θα αρκούσε να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον του θεατή. Όμως φαίνεται ότι δεν ήταν αυτό το ζητούμενο των δύο δημιουργών. 

Το βιβλίο του Georghiou χρησιμοποιείται ως βάση για να ανοίξει μία ουσιαστικότερη συζήτηση, που μας αφορά στο σήμερα. Μία συζήτηση γύρω από την ηθική του ελέους. Μία συζήτηση που στον πυρήνα της βρίσκεται η έννοια της συγχώρεσης και η επιτακτική ανάγκη ο άνθρωπος να κοιτάξει προς το φως και όχι προς το σκοτάδι. Ο Ηλίας και ο Παναγιώτης είναι απόγονοι της τρίτης μεταπολεμικής γενιάς. Είναι δύο άνθρωποι που οι οικογένειές τους προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές καταβολές. Είναι δύο νέοι που οι παππούδες τους βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα στον ελληνικό εμφύλιο. Που μεγάλωσαν μέσα στο στερεότυπο του «εμείς και οι άλλοι». Πάνω απ’ όλα όμως είναι δύο φίλοι. Δύο άνθρωποι σκεπτόμενοι, που καλούνται να υπερβούν 70 χρόνια μετά τα ιδεολογικά και συναισθηματικά προσχώματα και να αναζητήσουν έναν κοινό τόπο για να μνημονεύουν τις ψυχές των παππούδων τους, το πρόσωπο του άλλου. Πόσο εύκολο μπορεί να είναι αυτό; Πόσο εφικτό είναι να αφηγηθεί κανείς την ιστορία από την σκοπιά του Καλού; Αυτό ουσιαστικά το ερώτημα βρίσκεται στον πυρήνα της «8ης Ημέρας», μίας παράστασης που δομείται σε τρία επίπεδα: την ιστορία του βιβλίου, τον ελληνικό εμφύλιο και τη σχέση του Ηλία και του Παναγιώτη στο σήμερα.

Ευφυώς σκεπτόμενοι ο Κουνέλας και ο Καμμένος δεν αναλώνονται σε συζητήσεις περί του ελληνικού εμφυλίου. Δεν ψάχνουν να βρουν το δίκιο και το άδικο. Εστιάζουν στο προσωπικό και συνάμα οικουμενικό. Με οδηγό το βιβλίο του Georghiou, υλικό από τις εξαντλητικές συζητήσεις τους που προηγήθηκαν της παράστασης, σχεδόν το απόλυτο τίποτα σε επίπεδο σκηνικών μέσων, αλλά με πολλή φαντασία, ο Ηλίας και ο Παναγιώτης καταφέρνουν να φτιάξουν μία ιδιαίτερα συγκινητική, αφυπνιστική και ατμοσφαιρική παράσταση που μιλάει για τον Θεό, τον Άνθρωπο, την Αγάπη («Η αγάπη σταματάει τα πάντα»), την Ελευθερία («Η ελευθερία παίζεται»), τη Συγχώρεση. Όχι με τρόπο διδακτικό, αλλά ακουμπώντας κατευθείαν στην καρδιά. 

Υπάρχουν στιγμές που βυθίζεσαι στην παράσταση. Ένα κερί να σιγοκαίει στο τραπεζάκι μπροστά σου, γύρω το σκοτάδι, δεν βλέπεις, μόνο ακούς τις φωνές των ηθοποιών να διατρέχουν την ιστορία του βιβλίου. Και νιώθεις ότι ξαφνικά είσαι κι εσύ μέρος αυτού του κόσμου. Τόσο απλά, τόσο δυνατά. Κι ύστερα όταν ο Ηλίας πρώτος θα γυρίσει αναπάντεχα να πει στον Παναγιώτη «Θέλω να σου ζητήσω συγγνώμη για τον παππού σου», νιώθεις δάκρυα να κυλάνε στα μάγουλά σου. Νομίζω ότι αξίζει να το ζήσετε όλο αυτό.