Ο Hugo Claus (1928-2008) είναι ίσως ο πιο διάσημος φλαμανδός συγγραφέας. Γεννήθηκε στην πόλη Bruges του Βελγίου και για ένα διάστημα έζησε στο Παρίσι. Τότε ήταν που επηρεάστηκε από το σουρεαλισμό. Αρεσκόταν να προκαλεί με τη ζωή και το έργο του, καθώς και να ασκεί δριμύτατη κριτική στην Καθολική Εκκλησία. Το 1997 φλέρταρε με το Νόμπελ λογοτεχνίας, το οποίο τελικά δεν πήρε ποτέ, ενώ απέσπασε πληθώρα άλλων βραβείων. Όταν διαγνώστηκε με τη νόσο Αλτσχάιμερ, πήρε την απόφαση στα 78 του χρόνια να δώσει τέλος στη ζωή του με ευθανασία και να προκαλέσει για τελευταία φορά την κοινή γνώμη.

Το έργο του «Ο Ζιλ και η νύχτα» ( «Gilles en de nacht»- «Gilles et la nuit») γράφτηκε το 1988. Πρόκειται για την απολογία του Ζιλ ντε Ρε (Gilles de Rais), στρατάρχη της Γαλλίας, συμπολεμιστή της Ιωάννας της Λωραίνης, ενώπιον του εκκλησιαστικού δικαστηρίου της Ιεράς Εξέτασης της Νάντης το 1440, όπου κλήθηκε να απολογηθεί για τα εγκλήματα που είχε διαπράξει.

Το ιστορικό πρόσωπο Ζιλ ντε Ρε δεν είναι απλά άλλος ένας εγκληματίας με εγκλήματα σοκαριστικά και αποτρόπαια, αλλά πρόκειται για ένα ανθρώπινο τέρας που τελικά καταδικάστηκε με απαγχονισμό και καταδίκη στην πυρά. Ένας κατά συρροή δολοφόνος παιδιών, ένας αμετανόητος σοδομιστής , επιπλέον αιρετικός και με συμμετοχή σε μαύρη μαγεία.

Τα πρακτικά αυτής της δίκης έχουν διασωθεί εξ ολοκλήρου και όσο σκληρή κι αν φαίνεται η απολογία του Ζιλ είναι αληθινή και δεν προκύπτει από τη φαντασία του Hugo Claus. Φυσικά μια τέτοια ακραία προσωπικότητα όπως αυτή του Ζιλ ντε Ρε, δεν μπορούσε παρά να εξιτάρει δραματουργικά τον Claus, ο οποίος έγραψε το εν λόγω έργο αντλώντας πληροφορίες από το βιβλίο του Georges Bataille του 1965, όπου εκτός από το κείμενο υπάρχουν και οι καταθέσεις μαρτύρων της δίκης συν μια εισαγωγή του ίδιου του συγγραφέα.

Η παράσταση στο θέατρο Σημείο με τον Νίκο Χατζηπαπά σε ρόλο πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη του έργου του Claus «Ο Ζιλ και η νύχτα» αφήνει τις καλύτερες εντυπώσεις.

Ο ηθοποιός επιχειρεί δυόμισι ώρες επί σκηνής έναν υποκριτικό άθλο. Ένα απίστευτο εγχείρημα που αφήνει το θεατή ανήμπορο να αντιδράσει. Σε συνεπαίρνει απόλυτα. Ο Νίκος Χατζηπαπάς δεν υποκρίνεται, μετουσιώνεται σε Ζιλ ντε Ρε και δημιουργεί μια ατμόσφαιρα που σπάνια έχουμε τη χαρά να βιώσουμε. Πρόκειται για μια θεατρική εμπειρία που όσοι τη βίωσαν δε θα την ξεχάσουν εύκολα. Πάνω στη σκηνή βλέπουμε έναν ηθοποιό που συντρίβεται, περνά από διάφορα στάδια ωμότητας, τρέλας, ευαισθησίας, δονεί με τη φωνή του «Επίσκοπε της Νάντης καταδίκασε με» και μας πείθει ακόμα κι αν ξέρουμε την ενοχή του ήρωα του εκ των προτέρων ότι είναι αθώος. «Καμμιά απ’ τις κατηγορίες δε στέκει. Είμαι καλός Χριστιανός», αλλά και όταν προκαλεί με τα λόγια του αποκαλώντας το βασιλιά «βασιλικό κοράκι» ή «χεσμένο από το φόβο βασιλίσκο». Φαίνεται τρελός και την αμέσως επόμενη στιγμή φαντάζει φυσιολογικός άνθρωπος που θρηνεί για την Ιωάννα της Λωραίνης. Είναι μια συγκλονιστική απολογία, ένα ιστορικό ντοκουμέντο που παίρνει σάρκα και οστά στη σκηνή του θεάτρου Σημείο. Οι φωτισμοί (του ίδιου του σκηνοθετη) βοηθούν στις μεταπτώσεις του ήρωα, τα σκηνικά, με κεντρικό στοιχείο το γλυπτό του Ιησού, που επιμελήθηκε ο Κωστής Παπαδόπουλος είναι λιτά και λειτουργικά αφήνοντας τον απαιτούμενο χώρο στον ηθοποιό, ενώ η μουσική επιμέλεια της Ελίζας Χατζηπαπά συμπληρώνει την ατμόσφαιρα του έργου. Η μετάφραση της Μαρίας Ευσταθιάδη είναι πολύ εύστοχη. Για τη σκηνοθεσία του ίδιου του Χατζηπαπά έχω να πω πως πραγματικά λειτούργησε έτσι ώστε να αναδείξει την ερμηνεία του.

Ο Ζιλ ντε Ρε έμεινε στην ιστορία με τα πιο μελανά χρώματα λαμβάνοντας τον τίτλο του πιο ειδεχθούς εγκληματία, του πιο ελεεινού και διεστραμμένου ανθρωποειδούς. Ο Νίκος Χατζηπαπάς έμεινε στη δική μου θεατρική ιστορία σαν μια από τις πιο δυνατές εκπλήξεις των τελευταίων χρόνων.

Η παράσταση είναι κατάλληλη άνω των 18 ετών.

Από τη Νατάσα Κωνσταντινίδη