Εκτύπωση αυτής της σελίδας

Ο Τάσος Χαλκιάς και η Μαρία Ζορμπά μιλούν στο Texnes-plus μ' αφορμή τον "Νικήρατο"

 

Τα Αναλόγια είναι ένας θεσμός του Θεάτρου Τέχνης που αναδεικνύει θεατρικά έργα και δίνει τη δυνατότητα στους συγγραφείς να τα επικοινωνήσουν με το κοινό και τον καλλιτεχνικό κόσμο και στους δημιουργούν να έρθουν σε επαφή μαζί τους. Μια ακόμα πολύ σημαντική παράμετρος είναι η αλληλεπίδραση και η επαφή των καλλιτεχνών με αφορμή το κείμενο. Αυτό το συνειδητοποίησα ακόμα πιο έντονα ένα βράδυ που συνάντησα στο καμαρίνι τους λίγο μετά την πρόβα δύο αγαπημένους ηθοποιούς, τη Μαρία Ζορμπά και τον Τάσο Χαλκιά. Ο ενθουσιασμός τους για τη συνεργασία τους ήταν κάτι γλυκό, τρυφερό και ειλικρινές. «Η χαρά αυτής της δουλείας είναι ότι μπορεί να αργήσεις να συναντηθείς με έναν άνθρωπο, αλλά, όταν αυτό συμβεί, είναι κάτι μαγικό», μου είπε ο Τάσος Χαλκιάς μόλις πάτησα το rec στο μαγνητοφωνάκι. Και η Μαρία Ζορμπά, σαν η συνέντευξή μας να ήταν μια κυκλική αφήγηση, μου ομολόγησε τρυφερά κατεβαίνοντας τα σκαλιά της Φρυνίχου: «Δεν είναι ένας γλύκας;» Ο ιθύνων νους της σκηνικής τους σύμπραξης είναι η Αναστασία Κουμίδου, η οποία σκηνοθέτησε το έργο «ΝΙΚΗΡΑΤΟΣ», της Ευανθίας Καΐρη, που παρουσιάζεται αύριο, 1η Οκτωβρίου, για μία και μοναδική παράσταση

 

Το έργο

Μαρία Ζορμπά: Είναι ένα υπέροχο έργο, ένα κείμενο πάρα πολύ παλιό. Φαντάσου μια εικοσιεπτάχρονη γυναίκα να γράφει ένα τέτοιο θεατρικό έργο τόσο πλήρες, παρόλο που η ίδια συνεχώς το περιγράφει ως ατελές, όσον αφορά την τεχνική και τη θεματολογία.

Τάσος Χαλκιάς: Η επαφή μου με έργα που διακρίνονται για το σοβαρό θεατρικό τους λόγο είναι πολύ παλιά, από την περίοδο του Εθνικού Θεάτρου, και ομολογώ ότι μου είχε λείψει αρκετά. Χάρη στην Αναστασία (Κουμίδου) βρεθήκαμε μαζί με συναδέλφους άξιους να αναγνώσουμε αυτό το σπουδαίο έργο, σε ένα πολύ καλό αναλόγιο το οποίο νομίζω πως έχουμε ετοιμάσει για ένα έργο που προσωπικά δεν γνώριζα την ύπαρξή του, όπως δεν γνώριζα και την ύπαρξη της συγγραφέως. Είμαι πολύ ευτυχής που ήρθα σε επαφή με το εν λόγω έργο και συναντήθηκα και επικοινώνησα με τους συγκεκριμένους συναδέλφους. Πιστεύω πως αυτό που προέκυψε, τόσο με τους ηθοποιούς όσο και με τη σκηνοθέτιδα, δεν θα τελειώσει εδώ, θα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε και άλλα πράγματα, γιατί πραγματικά συγχρονιστήκαμε. Έχουν καταπιαστεί με τη συγκεκριμένη παράσταση και άνθρωποι των γραμμάτων και του θεάτρου, όμως φημολογείται ότι η ίδια η συγγραφέας δεν είχε παρακολουθήσει παράστασή της. Πάντως το έργο έχει παρουσιαστεί και προπολεμικά.

14528429_10154243639802771_2144549305_n.jpg

Οι ρόλοι

 Μαρία Ζορμπά: Εγώ στην παράσταση διαβάζω την επιστολή της συγγραφέως που περιγράφει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οδηγήθηκε στη συγγραφή. Μάλιστα ζητά συνέχεια συγγνώμη γι’ αυτό, αλλά δεν μπορεί, όπως επισημαίνει, να μην κάνει κάτι για το τρομερό ιστορικό γεγονός που βιώνει και τις συνέπειές του – το έργο αναφέρεται στην Έξοδο του Μεσολογγίου. Επίσης διαβάζω και τα λόγια της Κλεονίκης, της κόρης του Νικήρατου. Από το πρώτο συνθετικό των ονομάτων και των δύο, τη λέξη «νίκη», υποψιαζόμαστε πως πρόκειται για μια γυναίκα περίπου ίδιας ηλικίας με τη συγγραφέα, που έχει κάποιες ομοιότητες μαζί της. Για παράδειγμα, είναι και εκείνη ανύπαντρη, δείχνει αρκετά δυναμική, τρέφει μεγάλη αγάπη για τον πατέρα της και φαίνεται να εμπνέει τις υπόλοιπες γυναίκες ώστε να συμμετάσχουν στον αγώνα. Είναι μια γυναίκα που μπαίνει πάντα μπροστά. Μια γυναίκα που μεγάλωσε χωρίς τη μητέρα της και ανατράφηκε με αντρικό πρότυπο, αυτό του πατέρα και των αδερφών της.

 

Ο θεατρικός λόγος σήμερα ενάντια στην εποχή της εικόνας και ενός θεάτρου εντυπωσιασμού

 

Τάσος Χαλκιάς: Συμφωνώ απόλυτα με αυτό που λες. Ότι ακριβώς σήμερα κυριαρχεί αυτή η τάση εντυπωσιασμού στο θέατρο και ότι στη ζωή μας κυριαρχεί η εικόνα. Εμένα προσωπικά αυτό δεν με εκφράζει καθόλου. Νομίζω πως την εποχή που η εικόνα «μιλά» πάρα πολύ ο λόγος από μόνος του αποκτά μια άλλη διάσταση πολύ πιο ισχυρή, πολύ πιο δυναμική. Όταν καλείσαι να περάσεις μόνο μέσω της ανάγνωσής σου ένα έργο, ένα κείμενο, μια ιστορία, ένα ρόλο, έναν ολόκληρο κόσμο, ο λόγος από μόνος του αποκτά μια άλλη διάσταση πολύ πιο ισχυρή και για εμάς, αν θέλεις, τους ηθοποιούς είναι και ένα στοίχημα. Το αν μπορείς βιδωμένος σε μια καρέκλα, μέσα στην ακινησία σου, με μόνο εκφραστικό μέσο τον ήχο, το συναίσθημα και την ένταση της φωνής σου, να επικοινωνήσεις μια ιστορία στο κοινό. Είναι μια άσκηση για τον ηθοποιό.

 

Μαρία Ζορμπά: Συμφωνώ με όλα όσα αναφέρθηκαν. Θα ήθελα να προσθέσω ότι στην περίπτωση των αναλογίων απαιτείται και μια μικρή προσπάθεια από την πλευρά του θεατή. Επειδή ακριβώς υπάρχει αυτό που είπες και λίγο πριν σβήσουν τα φώτα υπάρχει όλη αυτή η φασαρία και ο θόρυβος. Καλό θα ήταν να χαλαρώσει ο θεατής, να σβήσει το κινητό του και να αφεθεί σε αυτό το διαφορετικό που είναι ο ήχος. Να αφεθεί να ακούσει. Νομίζω πως, αν συμβεί αυτό –όσες φορές μού έχει συμβεί και εμένα ως θεατή, ήταν κάτι διαφορετικό–, είναι μαγικό, συγχρονίζεται η ανάσα σου και για εμάς αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό.

 14518400_10154243639627771_1466679177_n (1).jpg

 

 Ευανθία Καΐρη και Κροστάντ στο «Κουκλόσπιτο»: δύο φεμινίστριες σε άλλη εποχή;

Μαρία Ζορμπά: Σίγουρα στο «Κουκλόσπιτο» τόσο η Νόρα που εγκαταλείπει το σπίτι της όσο και η κυρία Κροστάντ που ερμηνεύω εγώ δεν είναι δύο συνηθισμένες γυναίκες. Η Κροστάντ είναι εργάτρια, παλεύει μόνη της στη ζωή και τα καταφέρνει. Η Ευανθία έκανε κάτι τελείως πρωτοποριακό για την εποχή της, με το να τυπώσει το έργο της ανώνυμα. Τώρα, όσον αφορά το συνδυασμό των δύο, δεν τον έχω κάνει. Τις έχω διαχωρίσει στο μυαλό μου.

Τάσος Χαλκιάς: Για το θέμα του φεμινισμού που θίξατε θέλω να προσθέσω ότι ζούμε σε μια χώρα που ανακαλύπτει τα πράγματα μία εικοσαετία, τριακονταετία αφότου έχουν συμβεί στον υπόλοιπο κόσμο. Για παράδειγμα, εγώ πιστεύω πως τώρα βιώνουμε τον απόηχο του Μάη του ’68 ή τον ζήσαμε την προηγούμενη δεκαετία. Ίσως γιατί είμαστε πιο αργόστροφοι οι Έλληνες. Το κίνημα του φεμινισμού είναι πάρα πολύ παλιό για να έχουμε αναφορές. Όχι για την Ευανθία Καΐρη στην οποία αναφέρεσαι, αλλά φεμινιστικό κίνημα ξεκίνησε και ο Αριστοφάνης μέσα από τις κωμωδίες του. Η Ευανθία Καΐρη σαφώς περιλαμβάνεται στις φεμινίστριες γυναίκες που σε μια εποχή που δεν γνωρίζω αν απαγορευόταν διά νόμου να εμφανίζονται οι γυναίκες ως συγγραφείς εκείνη το έκανε και το αιτιολόγησε με το περίφημο γράμμα που διαβάζει η Μαρία στην αρχή του έργου. «Ένιωθα το χρέος να κάνω κάτι. Αν έχει λάθη, συγχωρήστε με, εγώ ένιωθα το χρέος να το κάνω! Να μιλήσω γι’ αυτή την ιστορία!» Επομένως θέλω να πω ότι αυτό που έκανε η συγκεκριμένη γυναίκα είναι πολύ σημαντικό, ανεξάρτητα από το αν συνδέεται με το φεμινισμό ή όχι και καταγράφεται ιστορικά. Τέτοιου είδους φαινόμενα δεν νομίζω πως τους αξίζει απλώς μια ετικέτα.

 14543407_10154243639687771_280137966_n.jpg

«ΝΙΚΗΡΑΤΟΣ» και «Σμύρνη μου, αγαπημένη». Ιστορία στη σκηνή, μια αγάπη μεγάλη όπως στα χρόνια του Εθνικού

 

Τάσος Χαλκιάς: Ταυτίστηκα αρκετά με το έργο της Καΐρη, αν και τώρα το ανακάλυψα, όπως σου είπα και πριν, γιατί θεωρώ πως έχει πολλά κοινά με την παράσταση «Σμύρνη μου, αγαπημένη». Χρονικά απέχουν περίπου 100 χρόνια. Στο έργο της Μιμής Ντενίση παρακολουθούμε τις συνέπειες της πολιτικής του Ελευθέριου Βενιζέλου και πώς άδραξε την ευκαιρία να ξανασυστήσει τη Μεγάλη Ελλάδα. Ως ένα σημείο τα κατάφερε, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Έλληνες καταποντίστηκαν όταν πέρασαν την Κωνσταντινούπολη και ήθελαν να πάνε πιο πέρα. Στον Σαγγάριο οι συνέπειες ήταν ολέθριες για τον ελληνικό στρατό. Δεν υπήρχε κανένας λόγος να πάμε εκεί, γιατί η περιοχή του Σαγγάριου ούτε την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν δική μας. Ο Βενιζέλος υιοθέτησε το όραμα της Μεγάλης Ιδέας και αγνόησε ότι υπήρχαν και άλλοι με συμφέροντα. Μερικές μεγάλες ηγετικές φυσιογνωμίες τις έχουμε τοποθετήσει πάρα πολύ ψηλά, ενώ έχουν κάνει ολέθρια σφάλματα για τον ελληνισμό. Ο τίτλος του εθνάρχη δίνεται έτσι εύκολα. Χρίζουμε κάποιες μετριότητες ως ηγέτες. Δεν θέλω να πω ότι ο Βενιζέλος ήταν μετριότητα. Γιατί είμαι πολύ λίγος εγώ για να υποστηρίξω κάτι τέτοιο. Όμως, αν δεν έχεις ως γνώμονα το μέτρο άριστον, που έλεγαν οι αρχαίοι, και δεν αφήνεις τίποτα για τις άλλες γενιές, μάλλον διακατέχεσαι από πολλή αλαζονεία.

 

Θέατρο, αλαζονεία και εξουσία. Αφήνει χώρο η προηγούμενη γενιά στην επόμενη;

 

Τάσος Χαλκιάς: Η δική μου γενιά δημιούργησε τεράστια κενά. Δυστυχώς δεν μορφώθηκε θεατρικά ή παραμορφώθηκε ή διαμορφώθηκε, πάντως δεν μορφώθηκε. Είχε την τάση να μορφώσει χωρίς να είναι αρκετά μορφωμένη η ίδια και, όταν λέω να μορφώσει, δεν εννοώ να ξέρει κάποιος πόσα έργα έχει γράψει ο Σοφοκλής ή τι είναι αποστασιοποίηση κατά τον Μπρεχτ. Μιλώ για τη μόρφωση που οφείλει να λαμβάνει ένας καλλιτέχνης μέσω του θεάτρου, την ανθρώπινη μόρφωση, με την οποία θα  κατανοήσει ότι ο Φρόιντ αξιοποίησε ένα φαινόμενο που είναι όμως ένας ελληνικός μύθος. Αν δεν γνωρίζεις ότι ο μύθος του Οιδίποδα είναι ελληνικός, δεν είναι δυνατό να καταλάβεις το οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Αν δεν αντιλαμβάνεσαι αυτού του είδους τα μεγέθη, μένεις πίσω. Οι εκπρόσωποι της δικής μου γενιάς γύρισαν την πλάτη στα σπουδαία του θεάτρου, στην ουσία, και ήθελαν να κάνουν όνομα. Ήθελαν να γίνουν φίρμες. Επομένως πώς μπορούσαν να έχουν γενναιοδωρία όταν δεν είχαν μορφωθεί θεατρικά;

 

Τηλεοπτικές άδειες και σίριαλ 

 

Τάσος Χαλκιάς: Δεν έχουν σχέση με τους καλλιτέχνες όλα όσα συμβαίνουν με τις άδειες. Εμείς προσφέραμε τον καλλιτεχνικό μας εαυτό. Από εκεί και πέρα όλα αυτά είναι τερτίπια που εξυπηρετούν συμφέροντα τα οποία έχουν να κάνουν με το ποιος ελέγχει την ενημέρωση και με το τι πρέπει να ακούγεται, ποιον ωφελεί, αν πρέπει να ακούγεται ο λόγος του κράτους, των δικαστών, των επιχειρηματιών. Επίσης όλοι θέλουν να έχουν ένα βήμα μέσα από ένα κανάλι για να εκφραστούν. Θεωρώ πως αυτή τη στιγμή τον κύριο Αλαφούζο δεν τον ενδιαφέρει να προσφέρει στον ελληνικό λαό με καλλιτεχνικά προγράμματα, εκπομπές λόγου, μορφωτικού χαρακτήρα, ντοκιμαντέρ –τέτοιο χαρακτήρα φαίνεται να έχει το κρατικό κανάλι–, αντίθετα νομίζω πως επιθυμεί να ελέγχει τα ΜΜΕ. Όπως και οι υπόλοιποι. Δεν πιστεύω πως και οι υπόλοιποι άνθρωποι είναι τόσο ηλίθιοι που δεν κατάφεραν να κάνουν εκατομμύρια όπως ο κύριος Κοντομηνάς. Στην τελευταία δουλειά που έκανα στο Mega, για την οποία ακόμη δεν έχουμε πληρωθεί, στα 39 ωφέλιμα λεπτά τα 12 λεπτά ήταν διαφημίσεις... Έχουν βγάλει πάρα πολλά χρήματα.

 

Μαρία Ζορμπά: Εγώ έχω κάνει πολύ λιγότερη τηλεόραση από τον κύριο Χαλκιά, ωστόσο θεωρώ πως είναι ένας χώρος δημιουργίας για τους καλλιτέχνες που χάθηκε. Μπορεί πολλές φορές να μην την εκμεταλλεύτηκαν με τον καλύτερο τρόπο, αλλά έχουν γίνει και ωραίες δουλειές και είναι σημαντικό να συνεχίσει να υπάρχει αυτός ο χώρος και να μπορούν οι καλλιτέχνες να δημιουργούν.

 

 

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

 

«ΝΙΚΗΡΑΤΟΣ», της Ευανθίας Καΐρη

 

Στο πλαίσιο του Θεατρικού Αναλογίου 2016

 

Στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν, Φρυνίχου 14

 

ΣΑΒΒΑΤΟ 1 Οκτωβρίου 2016, 6.30 μ.μ.

 

Συντελεστές:

 Σκηνοθεσία: Αναστασία Κουμίδου

 Eικαστική επιμέλεια: Μαίρη Τρακάκη

 Κίνηση: Λέτα Αμπαζή

 Μουσική επιμέλεια: Ερασμία Τσίπρα

 Παίζουν:

 Νικήρατος: Τάσος Χαλκιάς

 Κλεονίκη/Ευανθία Καΐρη: Μαρία Ζορμπά

 Λυσίμαχος: Χάρης Τσιτσάκης

 Απεσταλμένος/Ιμπραήμ: Δημήτρης Μακρής

 Γυναίκα: Νέλη Αλκάδη