Η μαμά το χειμώνα κρατάει ζακέτα και ομπρέλα και το καλοκαίρι αντηλιακό και ψάθα. Σε κερνάει παγωτό, ένα απ’ όλες τις γεύσεις, εκτός από φιστίκι γιατί θυμάται ότι το  φιστίκι το σιχαίνεσαι. Σου παίρνει δώρο ένα βιβλίο, ένα απ’ όλα τα βιβλία, εκτός από Μάρκες γιατί θυμάται ότι τον Μάρκες τον σιχαίνεσαι.

Κι εσύ όταν την θυμάσαι, γιατί δεν την θυμάσαι συχνά, της λες για τώρα που έχει κίνηση και που πεινάς. Και που πάλι σε γαμάει ο πονοκέφαλος. Της λες για την δουλειά που δεν ξεκίνησες γιατί μάλλον -ή και όχι τελικά- φοβήθηκες. Ή και όχι τελικά, ναι, έτσι ακριβώς όπως είσαι (τώρα δηλαδή που της μιλάς στο τηλέφωνο και στην Κηφισίας δεν κουνιέται τίποτα) είσαι μια χαρά, μαμά.

Mildred Pierce

O Michael Curtiz μεταφέρει το 1945 στην μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα του James M. Cain σε ένα κλασικό δράμα με στοιχεία από την ανεπανόρθωτη γοητεία του φιλμ νουάρ των ‘40s και ‘50s. Η Τζόαν Κρόφορντ βρίσκεται με το χρυσό αγαλματίδιο των Όσκαρ ανά χείρας για τον ρόλο της δυναμικής Mildred που ευρισκόμενη στα κρύα του λουτρού μετά την εγκατάλειψη εκείνης και των δύο κορών της από τον εύπορο σύζυγο, αποφασίζει να εμπιστευτεί το επιχειρηματικό της δαιμόνιο, ενδίδοντας ταυτόχρονα σε νέους έρωτες. Μια ταινία που δεν διστάζει να μιλήσει ανοιχτά για τον αναπόφευκτο ανταγωνισμό στην σχέση μάνας και κόρης, διατυμπανίζοντας χωρίς περιστροφές πως όποια σχέση λάμπει δεν είναι πάντα χρυσός.

Imitation of Life

Ο πρώτος κι αξεπέραστος διδάξας του μελοδράματος, Douglas Sirk, μεταχειρίζεται, εδώ, το 1959, σεναριακά το μοτίβο δύο μητέρων διαφορετικού χρώματος. Με κάθε μητέρα να διαθέτει από μία κόρη, δημιουργεί μία ιστορία για μια αναπόδραστη διαμάχη με το χρώμα, την καταγωγή και την μητρική εξουσία κι επιρροή. Η λευκή Λόρα θέλει να γίνει ηθοποιός και διαθέτει μία κόρη την οποία παραμελεί συστηματικά. Η μαύρη Άνι δουλεύει για την Λόρα και διαθέτει μία κόρη η οποία προσπαθεί να αποδιώξει κάθε ψηφίδα του χρώματος της, συστηματικά. Ο Sirk μπλέκει εδώ φυλετικά στερεότυπα και μητρική αγάπη σε μια κατ’ εξοχήν γυναικεία ταινία για την διαφορετικότητα χρωμάτων κι ανθρώπων που δεν μπορεί παρά να (μας) καλεί στην απόλυτη αποδοχή της.

Grey Gardens

Ένα ντοκιμαντέρ του 1975 που έχει πλέον περιέλθει στην σφαίρα του καλτ μας μιλάει για το αμερικάνικο όνειρο που όταν σηκώνεται γνωρίζει (πάντα) πολύ καλά και πως να πέφτει. Σε μία λοιπόν βίλα γεμάτη γάτες κι ακαταστασία στο αριστοκρατικό East Hamptons της Νέας Υόρκης ζει μία 80χρονη μάνα και μία 50χρονη, μακρινές ξαδέρφες της Τζάκι Ο. και πάλαι ποτέ εκπρόσωποι της αμερικανικής ελίτ. Μία ταινία που κοιτάζει κατάματα πλην με ευγένεια και ρεαλισμό την φτώχεια και την πτώση απ’ τα ψηλά στα χαμηλά. Και που μιλάει εν τέλει ,μέσα από μια μάνα και μια κόρη σε μια σχέση ζωής, για την αγάπη που σε κρατάει και για την αγάπη που (πάντα την) κρατάς.

Eve’s Bayou

Στην καλύτερη της ταινία, το 1997 η Kasi Lemmons αφηγείται την ιστορία μίας εύπορης οικογένειας μαύρων κι ενός πάτερ φαμίλια που εξουσιάζει κι επιβάλλει βούληση κι οικογενειακή πολιτική με το γάντι της μάτσο ευγένειας. Όταν η μικρή κόρη της οικογένειας θα συλλάβει τον μπαμπά σε ερωτικές περιπτύξεις με οικογενειακή φίλη, η πατριαρχική εξουσία αρχίζει να αμφισβητείται εκ των έσω κι εκ των φανατικών της οικογενειακών οπαδών. Ένα στιβαρό οικογενειακό δράμα που ,παραδίδοντας ποιοτικό mainstream σινεμά, αποδεικνύει ηχηρά πως, ναι, η κατάρριψη της πατριαρχίας αποτελεί δυνατότητα κι επιλογή.

Savage Grace

Εδώ έχουμε να κάνουμε με την μεταφορά στην μεγάλη οθόνη της υπόθεσης Barbara Daly Baekeland ,το 2007 από τον Tom Kalin. Η μάνα Barbara δολοφονήθηκε από τον γιο Anthony με ένα κουζινομάχαιρο και ολόκληρη η Αμερική παρακολούθησε σοκαρισμένη έναν φόνο που αποδόθηκε στην ευθύνη της μάνας για υπερβολική αγάπη στον γιο. Ένας, λοιπόν, πλούσιος -πλην δυστυχισμένος- γάμος με απότοκο έναν «αποτυχημένο» γιο οδηγούν την μάνα σε παθολογική προσκόλληση στο τέκνο. Μια παθολογική προσκόλληση που ρέπει σε μια σχέση επικίνδυνα οιδοιπόδεια που θα έχει ένα τέλος αναπόφευκτα αιματοβαμμένο.

Με τον χρόνο να μένει, εδώ και 12 μήνες, παγωμένος και με τις μάσκες να καλύπτουν μύτες και στόματα, η ελληνική πραγματικότητα μοιάζει, πέρα από ιούς και πανδημίες, να επίφυλαξε στην γυναίκα (της) μια περίοπτη θέση. Με τις γυναίκες, λοιπόν, να βρίσκουν μόνες κι άοπλες το θάρρος να μιλήσουν για τα (πολύ) κακώς κείμενα στο χώρο του αθλητισμού και του θεάματος, τα μυαλά δείχνουν να ξεπαγώνουν και οι μάσκες να πέφτουν για να αποκαλύψουν πρόσωπα και καταστάσεις που δεν θα βρεθούν ποτέ ξανά σε κανενός είδους απυρόβλητο. Ενώ, λαμβάνοντας τα ηνία ενός αναγκαίου ξεμπροστιάσματος, οι γυναίκες, ως άλλες σύγχρονες Καλάμιτι Τζέιν, μοιάζουν να βρίσκουν το θάρρος ,που ποτέ δεν τους έδωσε καμία κοινωνία, και να ανοίγουν διάπλατα τους προστατευτικούς ασκούς του αιόλου για την αποκάλυψη των πάσης φύσεως κακοποιητικών συμπεριφορών ανεξαρτήτως φύλου, κοινωνικής τάξης και επαγγελματικής ενασχόλησης.

Κι αν ίσως, μέσα στον οχετό των αποκαλύψεων βρίσκονται ισχυρές και ηχηρές ικμάδες κιτρινισμού που μας κάνουν να ξεχνάμε την ίδια την καλλιτεχνική αξία και δυνατότητα της γυναίκας, η κινηματογραφική τους παρακαταθήκη βρίσκεται πάντα εδώ για να θυμίζει τι είμαστε ικανές να δημιουργήσουμε.   

Wanda

Πατώντας στην αναπόδραστη αλήθεια του σινεμά βεριτέ, η Μπάρμπαρα Λόντεν πηγαίνοντας κόντρα στο στερεότυπο που την ήθελε -μόνο- μοιραία ενζενί, άφησε το δικό της σινεφίλ ίχνος στην χρυσή κινηματογραφική δεκαετία των ‘70s με την Wanda. Αφηγήθηκε, λοιπόν, το 1970, στην μοναδική σκηνοθετική της δουλειά την πορεία μιας γυναίκας, από την εγκατάλειψη συζυγικής και οικογενειακής εστίας στα χέρια και την αγκαλιά ενός ληστή.  Μένοντας μακριά από φεμινιστικές ρητορείες και κλισέ διδακτισμούς, η Λόντεν μας χαρίζει ένα συγκινητικό πορτρέτο μιας ύπαρξης (κοινωνικά) καταδικασμένης σε αδιέξοδο.

An Angel at My Table

Σε μια αισθητικά υπέροχη ταινία, η Τζέιν Κάμπιον, το 1990, αφηγείται την ιστορία της Νεοζηλανδής συγγραφέως Τζανέτ Φρέιμ, μεταβαίνοντας από το ειδικό της μοναδικής ζωής στο γενικό της γυναικείας ύπαρξης. Η Τζανέτ βρίσκεται σε μια αδιάκοπη -πλην χαμηλόφωνη- πάλη με την πατριαρχία που περνάει μέσα από ψυχιατρεία, αδιέξοδους έρωτες και οικογενειακές συγκρούσεις. Ενώ, βρίσκοντας καταφύγιο στην τέχνη ξεκινά ταξίδια που κάποτε τελειώνουν και εφευρίσκει εαυτούς που κι αυτοί -μοιραία- (της) τελειώνουν. Πρόκειται για μια ταινία που καταφέρνει να προσεγγίσει απόλυτα την έννοια της ομορφιάς, αλλά και να αρθρώσει ουσιαστικό λόγο για την γυναικεία χειραφέτηση.

Eves’ Bayou

Στην πρώτη και καλύτερη ταινία της η Κάσι Λέμονς, το 1997, αφηγείται την δραματική ιστορία μιας οικογένειας εύπορων Μαύρων στην Αμερική των ‘60s που θα λήξει τραγικά με την κόρη να δίνει την χαριστική θανατική βολή στον ίδιο της τον πατέρα. Πατώντας αισθητικά και αφηγηματικά στην παράδοση του Τένεσι Ουίλιαμς, η Λέμονς μας ταξιδεύει σε μια οικογένεια πυρηνική, πλην γεμάτη μυστικά και ψέματα, με τον άπιστο σύζυγο να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας οικογενειακής θύελλας έτοιμης να ξεσπάσει. Ενώ καταφέρνει, σχεδόν αβίαστα, να δημιουργήσει όλες εκείνες τις λεπτές αποχρώσεις που κάνουν τους χαρακτήρες της απόλυτα διακριτούς και αδιαπραγμάτευτα γοητευτικούς. Μια ταινία που καταφέρνει να μιλήσει ανοιχτά για το σκληρό πρόσωπο της οικογενειακής ανδροκρατίας και να μας χαρίσει την ιδανική βερσιόν του καλού εμπορικού σινεμά.

The day I became a woman

Μοιάζοντας αφηγηματικά με κάποιο σκληρό παραμύθι ενός σύγχρονου Ιρανού Αισώπου ή με μια μουσουλμανική εκδοχή του μαγικού ρεαλισμού, η Marzieh Makhmalbaf αφηγείται το 2000 την ιστορία τριών γυναικών διαφορετικών ηλικιών στο Ιράν των αρχών του 21^ου αιώνα. Πατώντας στον σκηνοθετικό πλουραλισμό και το καυστικό χιούμορ του Κουστουρίτσα, η Makhmalbaf μας χαρίζει μία υπέροχη δραμεντί η οποία, απέχοντας χιλιόμετρα από την δυτική κινηματογραφική αισθητική, αποτελεί μια ουσιαστική ματιά στην (ίσως) απέλπιδα, όμως πάντα αέναη, προσπάθεια της γυναικείας χειραφέτησης στις μουσουλμανικές χώρες.

Middle of nowhere

Η Ava DuVernay, μετέπειτα σκηνοθέτης της μίνι-σειρά του Νέτφλιξ «When they see us», στην δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της, «In the middle of nowhere» αφηγείται, το 2012, την ιστορία μιας γυναίκας στην μέση ενός πουθενά που οριοθετείται ,μοιραία, από την πρόσφατη φυλάκιση του συζύγου της και από την απόφαση της να εγκαταλείψει τις σπουδές της στην ιατρική. Φεύγοντας από το Φεστιβάλ του Σαντάνς με το βραβείο σκηνοθεσίας ανά χείρας, η DuVernay μας χάρισε ένα στιβαρό πορτρέτο μιας χαμηλόφωνης πλην ισχυρής γυναίκας και μια σκληρή ματιά σε ένα αμερικάνικο ποινικό σύστημα δομημένο -μόνο- ταξικά.