Συνέντευξη στον Κώστα Β. Ζήση
Φωτογραφίες Τζίνα Σκανδάμη
Ήταν πέρσι την Άνοιξη, όταν βρέθηκα σε μια πρόβα νέων παιδιών για μια παράσταση που ετοιμαζόταν με αφετηρία και διαδρομή την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή. Εκεί γνώρισα τον Γιώργο Ματζιάρη, τον άνθρωπο πίσω από αυτό το «Σχόλιο για την Ηλέκτρα» (όπως ονόμασε και την παράσταση). Νέο παιδί, στο οποίο αμέσως διακρίνεις την αφοσίωση στη δουλειά του και την έγνοια του όχι απλά να σταδιοδρομήσει σε αυτήν αλλά να εντρυφήσει στο μεδούλι της, να την μελετήσει, να την προάγει.
Ο Γιώργος αναμφισβήτητα, σε κερδίζει σχεδόν αποκλειστικά με την ίδια τη δουλειά του, και ίσως με το μάλλον ντροπαλό και συνεσταλμένο κοινωνικό φέρεσθαι του. Το «Σχόλιο για την Ηλέκτρα» του, ήταν πράγματι ένας συλλογισμός που γέννησε διαδοχικά ερωτήματα και που εξελίχθηκε σε πραγματική σπουδή πάνω στην αρχαία αυτή τραγωδία και την ερμηνεία της, Και κάτω από αυτό το πρίσμα, είναι αυτή η μελέτη που σε συνεπαίρνει, όταν βλέπεις την ανάδυση νέων δημιουργών εν τη γεννέση τους, νέων ανθρώπων που κάτι έχουν να πουν, κάτι να εξελίξουν.
Φέτος το καλοκαίρι, ξεχωρίζει η ερμηνεία του ως μέλος του Χορού, στην «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου από το Εθνικό Θέατρο. Και αυτό, είναι μια καλή αφορμή να τα ξαναπούμε ενάμιση χρόνο μετά, και να μιλήσουμε για την Λυσιστράτη, την Ηλέκτρα αλλά και για τη διαμορφωμένη από πανδημία και καραντίνα κατάσταση στο θέατρο.
Να ξεκινήσουμε από τα γνωστά τετριμμένα. Πόσο πολύ ήθελες να γίνεις ηθοποιός;
Δεν ήταν μία σκέψη που είχα από παιδί, ήρθε κάπως απότομα και σχεδόν αιφνιδιάστηκα κι εγώ. Άρχισα να αφήνομαι μέσα σ’ αυτό γιατί ήταν κάτι άγνωστο, με τρελή αδρεναλίνη και χαρά. Το θέατρο με βοήθησε να ολοκληρωθώ σαν άνθρωπος, να νιώσω ότι πάω κάπου παρακάτω. Είμαι τρομερά εσωστρεφής, με περιόδους της ζωής μου να ντρέπομαι να πω και «καλημέρα». Αν δεν υπήρχε όλη αυτή η έκθεση για να με ξαναφέρνει αντιμέτωπο με την πραγματικότητα, ενδεχομένως να είχα κοινωνικά θέματα.
Υπάρχουν ενεργά κριτήρια για τη δουλειά που θα συμμετάσχει ένας νέος ηθοποιός σήμερα ή ο βιοπορισμός είναι στην πραγματικότητα το ένα και μοναδικό;
Το να μπορείς να βιοπορίζεσαι στις μέρες μας και ειδικά σε αυτό το χώρο δεν είναι αυτονόητο. Φυσικά και το πώς θα αμειφθείς παίζει σημαντικό ρόλο στις επιλογές που θα κάνεις, αλλά δεν είναι ο μόνος παράγοντας που θα με κάνει να θέλω να είμαι σε κάποια δουλειά. Είναι μία προσωπική επιλογή ως προς το τι εκπτώσεις είσαι διατεθειμένος να κάνεις και μέχρι που θέλεις να πας. Είχα έναν δάσκαλο στη σχολή που μας έλεγε «να μην πείτε ψέματα στον εαυτό σας γι’ αυτά που θέλει να κάνει. Σε όλους τους άλλους δεν πειράζει, πείτε όσα θέλετε. Εσείς όμως πρέπει να ξέρετε». Προσπαθώ να το ακολουθώ αυτό και να μη χάνω τη μπάλα, όσο δύσκολο κι αν είναι.
Πώς έχει πλέον διαμορφωθεί ο χώρος του θεάτρου κάτω από τις νέες συνθήκες πανδημίας και καραντίνας; Θα υπάρξει επιστροφή στην προηγούμενη αποκαλούμενη «κανονικότητα»;
Δεν είμαι σίγουρος πια για το τι σημαίνει «κανονικότητα» έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα. Το θέατρο και οι άνθρωποί του πειθαρχήσαμε σε οποιοδήποτε μέτρο αναγγέλθηκε για να μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά μας προστατεύοντας τους εαυτούς μας, αλλά και τους θεατές. Για όλους μας είναι πρωτόγνωρη η συνθήκη της πανδημίας, δεν καταλαβαίνω γιατί χωριζόμαστε σε διάφορα στρατόπεδα ο ένας απέναντι απ’ τον άλλο. Δεν καταλαβαίνω όλη αυτή τη βία που δέχεται ο πολιτισμός και κυρίως το θέατρο. Δε μπορώ να σου πω πως είναι ό,τι πιο ευχάριστο για κάποιον να κάνει πρόβες με μάσκα (για μένα τουλάχιστον), αλλά από τη στιγμή που έχει συμβεί κάτι που μας ξεπερνάει, οφείλουμε να προσαρμοστούμε και να συνεχίσουμε να δουλεύουμε όσο πιο προσεκτικά γίνεται, κάτι το οποίο κάναμε και συνεχίζουμε να κάνουμε. Δεν καταλαβαίνω πως ξαφνικά μπαίνει ένα ΣΤΟΠ χωρίς κάποια αποζημίωση σε παραγωγές που ξεκίνησαν με επιμονή, σκληρή δουλειά και προσπάθεια μέσα σε όλο αυτό το πρωτόγνωρο για όλους μας καλοκαίρι. Υπάρχουν στιγμές που νομίζω ότι παίζω σε κάποια ταινία φαντασίας. Εδώ κολλάς, εκεί όχι και τελικά στο θέατρο είναι μαζεμένος όλος ο ιός ενώ σε κάποια ταβέρνα όχι; Ενώ σε αεροπλάνο; Σε πλοίο; Στο δρόμο; Πρέπει η πολιτεία να αναλάβει δράση για τον κάθε τομέα χωριστά, να πάρει αποφάσεις και όχι να μας πετάει στα μούτρα μόνο ατομικές ευθύνες. Είναι θέμα μέτρων προστασίας και κάποια στιγμή αυτό πρέπει να ακουστεί και να το καταλάβουμε. Το θέατρο παίρνει μέτρα αυστηρά γιατί θέλει να επιβιώσει κι αυτό και οι εργαζόμενοί του. Δεν είμαστε κάτι βλάκες που απλώς θέλουμε να κάνουμε το ψώνιο μας κι ας νοσήσουμε όλοι πάνω σ’ αυτό το βωμό. Είναι γελοίο! Με τα μέχρι τώρα δεδομένα είναι σα να μας οδηγούν σε ένα τεράστιο λουκέτο. Για ποιο μέλλον του θεάτρου λοιπόν, μπορούμε να συζητήσουμε; Υπάρχει; Κάποιος πρέπει να σκεφτεί και να πράξει σοβαρά πια γι’ αυτό. Να πάρει μία ευθύνη! Δεν επιτρέπεται να χτυπάμε άλλο την κλειστή πόρτα του υπουργείου και αυτό να αδιαφορεί.
Παίζεις στην «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου. Ο Αριστοφάνης, έχει να πει «πράγματα» στον σημερινό άνθρωπο;
Είχα πολύ μεγάλο πρόβλημα (νόμιζα τουλάχιστον) με τον Αριστοφάνη. Με είχα πείσει ότι δε μου αρέσει κι αυτό είχε να κάνει με τον τρόπο που έβλεπα να ανεβαίνουν τα έργα του. Ξεκίνησα να ασχολούμαι περισσότερο μαζί του μέσα στην καραντίνα εξαιτίας των προβών που θα ακολουθούσαν για την παράσταση. Ο Οδυσσέας είναι ένας τρομερά ευφυής καλλιτέχνης, ο οποίος άνοιξε ωραίους δρόμους. Συνειδητοποίησα πόσο αφυπνιστικό και βαθιά πολιτικό πρόσωπο ήταν ο Αριστοφάνης, από τον τρόπο που έγραψε και το πώς παρομοίαζε τα πράγματα. Είναι σαν να χρησιμοποιεί παραβολές για να σε αφήσει να αποφασίσεις τι θέλεις να κάνεις και ποια θέση να κρατήσεις μέσα στην πολιτεία. Είναι τρομακτικά επίκαιρος. Υπάρχουν στιγμές που με συγκινεί πολύ ο λόγος του.
Η θέση της γυναίκας, έχει αλλάξει πολύ από την εποχή του Αριστοφάνη;
Φαινομενικά έχει αλλάξει, όχι τόσο ουσιαστικά όσο θα έπρεπε. Οι γυναίκες καλούνται να επιβιώσουν σε μία τόσο βίαιη κοινωνία που τις έχουμε κυριολεκτικά διαλύσει. Είναι σαν να τις περιμένουμε στη γωνία για να κάνουν λάθη ώστε να επιβεβαιωθούμε. Τις έχουμε πανικοβάλει στο να πρέπει να είναι συνέχεια καλές και αψεγάδιαστες και να μπορούν μάλιστα να το αποδεικνύουν αυτό. Προσωπικά τη θέση και τη στάση τους στην κοινωνία τη θαυμάζω και πιστεύω πως θα πρέπει να τις εμπιστευόμαστε στο να πράττουν περισσότερο. Ίσως καλυτερεύσουν τα πράγματα. Είναι τρομερά έξυπνες κι αυτό είναι πολύ χρήσιμο για την κοινωνία.
Πρώτη φορά στην Επίδαυρο. Αληθεύει ότι ο ηθοποιός όταν παίζει σε αυτό το θέατρο αισθάνεται φορτισμένος με επιπλέον ευθύνη και ενέργεια;
Άκουσα διάφορα πράγματα σχετικά με όλα αυτά. Για το πόσο τέρας είναι ο χώρος της Επιδαύρου και ότι πρέπει να είσαι κάπως και όλα αυτά τα κλισέ. Η αλήθεια είναι πως την πρώτη μέρα στη διαδρομή από τα καμαρίνια μέχρι το θέατρο είχαν παγώσει τα άκρα μου, ένιωθα ότι θα εξαϋλωθώ από το άγχος. Και μόλις μπήκα στο θέατρο έφυγαν όλα, ξαφνικά. Είναι τόσο ωραία η ενέργεια αυτού του θεάτρου, τόσο φιλόξενη, σαν μια μεγάλη αγκαλιά, που μόνο χαρά σου δημιουργεί. Ήταν πολύ όμορφη και συγκινητική στιγμή μέσα στην όλη συνθήκη της πανδημίας. Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν σαν φως μέσα σε όλο αυτό το σκοτάδι που περνάμε.
Έχοντας στο ενεργητικό σου μια πραγματικά εύστοχη σύγχρονη ανάγνωση της τραγωδίας «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, πως θεωρείς πως πρέπει να στέκεται ένας δημιουργός του καιρού μας απέναντι στο αρχαίο δράμα;
Δεν είναι εύκολο να το απαντήσεις αυτό. Η Ηλέκτρα ήταν μία δουλειά που την αγάπησα πάρα πολύ κι αν μου δινόταν η ευκαιρία θα την ξαναέκανα χωρίς δεύτερη σκέψη. Από την άλλη σκέφτομαι ότι ήταν κάτι που συνέβη και μπορεί να μην ξανασυμβεί ποτέ, κανείς δεν το ξέρει αυτό. Δεν υπάρχει συνταγή ή κόλπο για να δημιουργηθεί κάτι ωραίο . Η συγκυρία, οι συναντήσεις, πιστεύω ευθύνονται για το όποιο αποτέλεσμα. Ασχολήθηκα δύο χρόνια μόνο με το κείμενο. Διάβασα κι έψαξα πράγματα για να απαντήσω τα ερωτήματα που έθετα πρώτα σε μένα. Να βρω τι θέλω να πω και να μπορέσω να το επικοινωνήσω όσο πιο καθαρά μπορώ στους συνεργάτες μου και στη συνέχεια στον κόσμο. Νιώθω πολύ τυχερός και ευγνώμων για όλους όσους ήρθαν και δούλεψαν σ’ αυτή τη δουλειά, αλλά ειδικά για τον Φώτη (σ.σ. Κουτρουβίδη) και τον Κωνσταντίνο (σ.σ. Γιουρνά). Αγάπησαν και στήριξαν τόσο πολύ αυτή τη διαδρομή και τον τρόπο δουλειάς, που αυτό για μένα είναι το πιο συγκινητικό κομμάτι κι αυτό που κρατάω από την Ηλέκτρα, άσχετα με το πόσο άρεσε ή όχι.
Τραγωδία το χειμώνα – Αττική κωμωδία το καλοκαίρι. Θεωρείς ότι υπάρχει μεγάλη απόσταση και αντίθετοι κώδικες στα δύο αυτά είδη του αρχαίου δράματος;
Δε νομίζω ότι υπάρχουν κώδικες ή τρόποι ανεβάσματος ανάλογα με το είδος. Και στην Ηλέκτρα υπάρχει πολύ χιούμορ. Τα κείμενα είναι που δίνουν συνέχεια ένα υλικό προς εξερεύνηση και σε κάνουν να επιστρέφεις σ’ αυτά για να τα αφηγηθείς με έναν άλλο τρόπο. Αυτό είναι και το ωραίο. Έπιασα να δω κάτι που ήθελα από την Ηλέκτρα πριν λίγο καιρό και μόλις το ξαναδιάβασα είπα « Αχ ρε γαμώτο θα το έκανα διαφορετικά, τώρα!». Αν μπεις στη διαδικασία να τα διαβάσεις χωρίς να τους επιβάλεις πράγματα, θα αρχίσουν να σου χαρίζονται όλα απλόχερα. Εγώ τουλάχιστον αυτό κατάλαβα από τη μικρή εμπειρία που είχα.
Η ακμή της ελληνικής μυθοπλασίας στην τηλεόραση τον τελευταίο χρόνο, θεωρείς ότι είναι πρόσκαιρο φαινόμενο , μια «μόδα» που θα περάσει;
Η αλήθεια είναι πως δεν έχω ιδέα στο τι γίνεται στο χώρο της τηλεόρασης και το πώς λειτουργεί. Την τηλεόρασή μου την έχω συνδεδεμένη με τον υπολογιστή για να βλέπω κάποια πράγματα που θέλω. Παρόλα αυτά βρίσκω πολύ θετικό το γεγονός ότι οι παραγωγές επενδύουν και πάλι στην ελληνική μυθοπλασία. Σίγουρα υπάρχουν πολύ καλοί σεναριογράφοι εκεί έξω. Τώρα αν αυτό θα κρατήσει δεν το ξέρω.
Ποια είναι τα σχέδια σου για το μέλλον
Για να σου είμαι ειλικρινής φοβάμαι να κάνω οποιοδήποτε σχέδιο αυτή τη στιγμή. Είναι μία ιδιαίτερη συνθήκη, η οποία συνέχεια μεταβάλλεται λόγω της εξέλιξης της πανδημίας. Υπήρξαν αρκετές ακυρώσεις σε όσα ήταν να κάνω μέχρι τώρα, που πλέον αφήνομαι στη ροή. Αν όμως όλα πάνε καλά και οι αρμόδιοι φορείς αποφασίσουν επιτέλους για το πώς θα λειτουργήσουν (και αν) οι θεατρικές σκηνές, και αφού το Γυάλινο Μουσικό Θέατρο ανακοίνωσε την παραγωγή-κι αυτό είναι προς τιμήν του γιατί το έκανε για να διασφαλίσει τους ανθρώπους που πρόκειται να εργαστούν σ’ αυτό- θα είμαι στον Ταρτούφο του Μολιέρου, που θα σκηνοθετήσει η Ελένη Βλάχου. Η Ελένη είναι μία υπέροχη ηθοποιός που θαυμάζω και εκτιμώ πολύ. Ήταν από τις συναντήσεις που ήθελα πολύ να μου συμβεί. Θέλω να είμαι αισιόδοξος για όσα έρχονται, να μπορούμε να παραμείνουμε ψύχραιμοι και υγιείς μέσα σε όλο αυτό, ψυχικά και σωματικά.
