Από την Τόνια Τσαμούρη 

Ο Αριστοφάνης διαγωνίστηκε με τους Βατράχους στα Λήναια του 405 π.Χ. Την ίδια χρονιά διαγωνίστηκαν μαζί με τους Βατράχους οι Μούσες του Φρύνιχου και ο Κλεοφών του Πλάτωνα του κωμικού. Οι Βάτραχοι του Αριστοφάνη όχι μόνον κέρδισαν το πρώτο βραβείο, αλλά τους δόθηκε επίσης μια δεύτερη ευκαιρία για να παρασταθούν, πιθανότατα το 404 π.Χ. (γεγονός που δεν συνηθιζόταν στην αρχαιότητα). Πρόκειται για μια κωμωδία, η οποία γράφτηκε ενώσο η Αθήνα βρισκόταν στο μεταίχμιο, λίγο πριν την ολοκληρωτική καταστροφή της στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Συγκεκριμένα, οι Βάτραχοι διαγωνίστηκαν έξι μήνες πριν από την τελευταία μεγάλη ναυμαχία των Αθηναίων έναντι των Σπαρτιατών στις Αργινούσες και λίγους μήνες πριν από τη μοιραία ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς που θα σήμαιναν και τη συντριβή των Αθηναίων στον πολυετή Πελοποννησιακό πόλεμο. Προφητικά, ο Αριστοφάνης επέλεξε να στείλει τους ήρωές του στον Κάτω Κόσμο, προκειμένου να αναστήσουν ένδοξους νεκρούς που είχαν τιμήσει και δοξάσει την πόλη των Αθηνών, όταν ακόμα βρισκόταν στο απόγειό της.

Ο Διόνυσος, απηυδισμένος από το χαμηλό επίπεδο της θεατρικής τέχνης στην Αθήνα, αποφασίζει να κατεβεί στον Κάτω Κόσμο και να ανεβάσει πάνω μαζί του τον καλύτερο τραγικό ποιητή. Στο ταξίδι του αυτό ο θεός Διόνυσος, θεός του θεάτρου, παίρνει μαζί του και τον δούλο του, Ξανθία. Οι δυο τους συναντούν, κατά την κατάβασή τους στον Άδη, αρχικά τον χορό των Βατράχων που κατοικούν τριγύρω στις όχθες του ποταμού, από τον οποίο περνούν οι νεκροί στην απέναντι όχθη, ενώ στη συνέχεια συναντούν τον χορό των Μυστών των Ελευσινίων Μυστηρίων (οι Βάτραχοι είναι η μοναδική σωζόμενη αρχαία κωμωδία που διαθέτει δύο κωμικούς Χορούς). Μετά από μια σειρά μεταμφιέσεων (ο Διόνυσος εμφανίζεται μεταμφιεσμένος σε Ηρακλή με μια λεοντή στο κεφάλι του και ένα ρόπαλο, αλλά και στη συνέχεια, ο Ξανθίας και ο Διόνυσος ανταλλάζουν θέσεις), φτάνουν εν τέλει στον Κάτω Κόσμο, όπου συναντούν όμως εκτός από τον Ευριπίδη και τον Αισχύλο. Ο Διόνυσος μπερδεύεται και προκειμένου να αποφασίσει ζητάει από τους δύο τραγικούς ποιητές να διαγωνιστούν, προκειμένου να αποφασίσει ποιον προτιμάει από τους δύο. Το τέλος θα φέρει νικητή τον Αισχύλο, τον αρχαιότερο των τριών τραγικών, ο οποίος επιπλέον είχε πολεμήσει σε μάχες της πόλης. Καθόλου τυχαίο ότι ο Αισχύλος ήταν επίσης ο ποιητής των Περσών, με τους οποίους είχε προειδοποιήσει τους συμπολίτες του για την αλαζονεία της νίκης και τις συνέπειές της.

                Οι Βάτραχοι παρουσιάστηκαν στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2021, σε σκηνοθεσία Αργυρώς Χιώτη.. Η σκηνοθέτις κινήθηκε σε πιο μινιμαλιστικές επιλογές, τόσο σκηνοθετικά, όσο και σκηνικά. Πιο συγκεκριμένα, έστησε επί σκηνής μια γιορτή, όπου όλοι φορούν τα καλά τους: όχι μόνον τα καλά τους ρούχα, αλλά και την καλή τους διάθεση. Μουσική, χρώματα, εύθυμη διάθεση κυριάρχησαν στη σκηνοθεσία. Έντονα επηρεασμένη από τις αρχές του Μπαουχάουζ, η Α. Χιώτη γέμισε το χώρο της Επιδαύρου με πολύχρωμα κοστούμια, μουσικά όργανα και ακροβατικά. Ωστόσο, δεν υπολόγισε καλά ότι τοποθετώντας όλους τους ηθοποιούς πάνω σε μια πλατφόρμα, η οποία σηματοδοτούσε την κάθοδο προς τον Άδη, άφηνε άδεια την υπόλοιπη ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου. Οι ηθοποιοί, αλλά και ο Χορός, κινήθηκαν αποκλειστικά σχεδόν στο διάδρομο αυτό, ο οποίος αντιπροσώπευε τον δρόμο προς τον Κάτω Κόσμο, δημιουργώντας έτσι μια έντονη αίσθηση στατικότητας, σε ένα έργο που χαρακτηρίζεται από έντονες εναλλαγές και κίνηση. Η αίσθηση αυτή δεν άλλαξε ούτε από την περιδιάβαση του Διόνυσου, προς το τέλος του έργου, ανάμεσα από τις κερκίδες των θεατών.

Η σκηνοθέτις διέθετε ωστόσο πολλές καλές ιδέες, μεταξύ των οποίων ήταν η παιγνιώδης διάθεση, όπως αντιπροσωπεύτηκε, αρχικά, από τα ευφάνταστα κοστούμια του Χορού (Άγγελος Μέντης), τα οποία παρέπεμπαν άλλοτε σε Δερβίση, άλλοτε σε αναγεννησιακή κούκλα, ή ακόμα και σε κλόουν. Αλλά και η ύπαρξη τραμπολίνο επί σκηνής, προσέδωσε μια αίσθηση παιχνιδιού στη διαδρομή προς τον Άδη, την οποία τόσο φοβόντουσαν ο Διόνυσος και ο Ξανθίας. Η σκηνοθέτις έδειξε έτσι ότι ο θάνατος δεν είναι παρά ένα ακόμα παιχνίδι της ζωής. Το τραμπολίνο όμως θα ταίριαζε πολύ περισσότερο σε έναν κλειστό χώρο, αφού στο ανοιχτό θέατρο του Πολύκλειτου χάθηκε (Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη). Στις αρετές της παράστασης επίσης, ανήκει η μετάφραση του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου.

Από τις πιο ενδιαφέρουσες στιγμές το εναλλάξ ξυλοφόρτωμα των Ξανθία (Εύη Σαουλίδου) και Διονύσου (Μαρία Κεχαγιόγλου). Οι δύο ηθοποιοί αλληλοσυμπληρώνονταν σκηνικά, αναδεικνύοντας την κωμωδία του κειμένου. Εξίσου καλοί στην αναμέτρησή τους ήταν ο Αισχύλος (Νίκος Χατζόπουλος) και ο Ευριπίδης (Ακύλλας Καραζήσης). Έμπειροι ηθοποιοί και οι δύο κράτησαν αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού. Τέλος, ο Χορός (Μιχάλης Βαλάσογλου, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Ευθύμης Θέου, Μανούκ Κατυωτάκης, Χαρά Κότσαλη, Σπύρος Μάστορας, Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη) ήταν καλά συντονισμένος και πολυτάλαντος (από υποκριτικής, μουσικής, μέχρι και ακροβατικής άποψης…). Εξίσου καλός και ο Κορυφαίος του Αντώνη Μυριαγκού.

                Συνολικά, οι Βάτραχοι της Αργυρώς Χιώτη διαθέτουν πολλές ενδιαφέρουσες στιγμές, σημαντική έρευνα και συγκεκριμένη σκηνοθετική άποψη. Είμαι σίγουρη ότι εάν μεταφερθούν το χειμώνα σε μια κλειστή και μικρότερη αίθουσα θα έχουν πολύ καλύτερη τύχη από το ανοιχτό θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου.

 

 

Διαβάστε επίσης:

 

Αργυρώ Χιώτη:«Παράδεισος Είναι Όταν Καταφέρνω Να Παρακολουθήσω Την Παράσταση Σαν Θεατής Και Ενίοτε Να Ανατριχιάσω»

 

Νίκος Χατζόπουλος: «Να Αφήσουν Ήσυχο Το Θέατρο!»