Από την Μαρία Κακαλή

Η Κόρινθος ευγνωμονεί και τιμά τον ήρωα χωρίς πρόσωπο…

Χάρισε όλη του την περιουσία για την απελευθέρωση της πατρίδας. Πολέμησε ως αυθεντικός ήρωας. Πέθανε πάμφτωχος, αναμένοντας την αναγνώριση από την Πολιτεία… Και τώρα, δύο αιώνες μετά, ήρθε η ώρα να τιμηθεί από τη γενέτειρά του όπως του αξίζει. Ο λόγος για τον Χατζηγιάννη Μέρτζελλο ή Σοφικίτη, αφανή αγωνιστή του ’21.

Με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση, η Δημοτική Πινακοθήκη Κορίνθου, το Καλογεροπούλειο Ίδρυμα Τεχνών και Πολιτισμού της περιοχής, ο Δήμος και ο ΚΕ.Π.Α.Π. Κορινθίων, διοργανώνουν από τις 25 Ιουνίου έως και τις 30 Αυγούστου 2021, Έκθεση με έργα 65 καλλιτεχνών, αφιερωμένα στην προσωπικότητα του Χατζηγιάννη Μέρτζελλου.

Την επιμέλεια της Έκθεσης, με τίτλο «…άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή…», έχει αναλάβει η Ιστορικός Τέχνης, Ίρις Κρητικού. Η ίδια, μελετώντας τις ιστορικές πηγές και έχοντας ως αφετηρία το ιστορικό χρονολόγιο του Αναστάσιου Λυμπερίου, μελετητή του Σοφικίτη, ανέθεσε σε ένα σύνολο 65 γλυπτών και εικαστικών, να φιλοτεχνήσουν έργα αφιερωμένα στη ζωή του αγωνιστή.

Το απόγευμα της 25^ης Ιουνίου, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της Έκθεσης, με την παρουσία των τοπικών αρχών, εκπροσώπων της Εκκλησίας και πολλών φιλότεχνων κατοίκων και συμπατριωτών του Χατζηγιάννη Μέρτζελλου. Λίγες ώρες νωρίτερα, η Δημοτική Πινακοθήκη άνοιξε τις πύλες της για ομάδα δημοσιογράφων από την Αθήνα, οι οποίοι ξεναγήθηκαν στην Έκθεση από την Ίρις Κρητικού, τον Δήμαρχο Βασίλη Νανόπουλο, την Πρόεδρο του Καλογεροπούλειου Ιδρύματος Μαρία Χρισταρά και την Έφορο της Πινακοθήκης Τόνια Τζαναβάρα. Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης, η Μαρία Χρισταρά, ανέφερε πως, «σήμερα πραγματοποιούνται τα αποκαλυπτήρια ενός αφανούς ήρωα που περίμενε 200 χρόνια…», ενώ επεσήμανε πως «επιθυμία μας είναι η Κόρινθος να λάβει τη θέση ενός πολιτιστικού τόπου ισάξιου με αυτόν της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης». Στο ίδιο πλαίσιο, ο Δήμαρχος τόνισε τη σημαντικότητα ανάδειξης προσώπων και γεγονότων που δεν είναι ευρέως γνωστά, ώστε αυτά να καταστούν παράδειγμα για τους νεότερους.

Αφανής ήρωας της επανάστασης, έδωσε τα πάντα στον αγώνα

Ποιος είναι, όμως, ο αφανής αυτός ήρωας που επιλέχθηκε δύο αιώνες μετά να τιμηθεί από την πατρίδα του; Ο Χατζηγιάννης Μέρτζελλος, ο οποίος ονομαζόταν και Σοφικίτης λόγω της καταγωγής του από το Σοφικό Κορινθίας, γεννήθηκε το 1791. Ο ίδιος εγκαταστάθηκε στη Μαγνησία της Μ. Ασίας, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο και κατέστη οικονομικά εύρωστος. Παντρεύτηκε μια συμπατριώτισσά του, επ’ ονόματι Αικατερίνη, με την οποία απέκτησε τέσσερις γιους και μία κόρη. Ωστόσο, η αγάπη του για την πατρίδα και ο διακαής του πόθος για την απελευθέρωσή της, τον οδήγησε ν’ αποστείλει οικονομική ενίσχυση στους Σοφικίτες για την προετοιμασία του Αγώνα. Θεωρείται πως υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, αν και δεν είναι εγγεγραμμένος στους σχετικούς καταλόγους. Ο Μέρτζελλος, μάλιστα, επέστρεψε στην Κόρινθο και ανέλαβε την αρχηγία των όπλων της περιοχής. Άξιο μνείας είναι το γεγονός πως η φράση που τιτλοφορεί την Έκθεση «…άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή..», ανήκει στον ίδιο και παραπέμπει στην περιγραφή της απόφασής του να αναχωρήσει από τη Μ. Ασία και να αγωνιστεί για την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους.

Ο Χατζηγιάννης Μέρτζελλος πολέμησε δίπλα σε σημαντικούς οπλαρχηγούς της Επανάστασης, όπως ο Νικηταράς. Μετά την πτώση του Ακροκορίνθου το 1822, προβιβάστηκε σε Ταξίαρχο και λίγα χρόνια αργότερα σε Αντιστράτηγο. Μετά την αποτυχία της εκστρατείας στην Π. Πάτρα, τέθηκε υπό τις οδηγίες του Νοταρά, ενώ με την παρέλευση της δεύτερης περιόδου των εμφυλίων πολέμων και τη συμμετοχή του σε σημαντικές μάχες της Αττικής, επέστρεψε στην Κόρινθο. Μετά την Απελευθέρωση, αποσύρθηκε στα Εξαμίλια, όπου και απεβίωσε το 1860.

Χωρίς πορτραίτο…

Παρά το γεγονός πως πολλές ιστορικές πηγές κάνουν λόγο για την προσωπικότητα και τη συνεισφορά του Χατζηγιάννη Μέρτζελλου στον Αγώνα, εντούτοις δεν έχει ανευρεθεί το πορτραίτο του. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο αρκετοί καλλιτέχνες που συμμετείχαν στην Έκθεση, επέλεξαν να παραλείψουν το κεφάλι του ή να τον απεικονίσουν με γυρισμένη την πλάτη στον επίδοξο θεατή. Από την άλλη πλευρά, υπήρξαν και εικαστικοί που αποφάσισαν να αποδώσουν τη μορφή του ήρωα, με γνώμονα την εικόνα που σχημάτισαν κατά τη μελέτη της ζωής του.

«Έτσι τον φαντάστηκα»

Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί και το έργο της ζωγράφου Ειρήνης Βογιατζή, το οποίο παρουσιάζεται στην Έκθεση. Το texnes-plus συνομίλησε με την κ.Βογιατζή, η οποία μας έδωσε το καλλιτεχνικό στίγμα του πορτραίτου που φιλοτέχνησε, προς τιμήν του Χατζηγιάννη Μέρτζελλου. «Με ενέπνευσε ότι ήταν ένας ταπεινός άνθρωπος που έδωσε τα πάντα και ότι ήταν αφανής, η Κόρινθος δεν τον ήξερε. Δεν είναι πως δεν τον ξέρει η Ελλάδα, δεν τον ξέρει ούτε ο τόπος του. Αυτό μου κίνησε το ενδιαφέρον. Μ’ αρέσει πάντοτε επειδή κάνω πορτραίτα, να φαντάζομαι πώς τον βλέπω εγώ. Ύστερα, οι άνθρωποι αυτοί ταλαιπωρήθηκαν πάρα πολύ, δεν ήταν όλοι φρεσκοπλυμένοι και ήταν σε δεύτερη και πολύ ευτελή κατάσταση τα ρούχα τους, ενώ τα όπλα τους ήταν δυσανάλογα σε σχέση με την παρουσία τους και την εμφάνισή τους. Γι’ αυτό τον έκανα έτσι. Εγώ έκανα το πρόσωπό του, γιατί έτσι τον φαντάστηκα».

Έργο της Ειρήνης Βογιατζή

Σημαντικό στοιχείο της Έκθεσης αποτελούν και οι κατασκευές εκθετικού χαρακτήρα, με βάση τις οποίες αποτυπώνονται διάφορες πτυχές της καθημερινότητας του Μέρτζελλου αλλά και της γυναίκας του. Ένα τέτοιο αντικείμενο συνιστά και ο «σουγιάς του Χατζηγιάννη», που φιλοτεχνήθηκε από την καλλιτέχνιδα Κωνσταντίνα Τζαβιδοπούλου και κείτεται δίπλα από μια επιστολή του Μέρτζελλου και μια έτερη που απεστάλη από τον Κολοκοτρώνη προς αυτόν. Ακόμη, δεν θα μπορούσε παρά να αναφερθεί η εικόνα με την οποία έρχονται σε πρώτη επαφή οι επισκέπτες της Έκθεσης κατά την είσοδό τους στην Έκθεση. Το «καλωσόρισμα» πραγματοποιείται με το έργο του Νίκου και της Αγγελικής Τριανταφύλλου, και συνίσταται σε ένα κέντημα σε χειροποίητη βαμβακερή υφαντή πετσέτα, και την ακέφαλη προτομή που φιλοτέχνησε ο Μάνος Μπατζόλης.

Υπεύθυνη Έκθεσης: Ίρις Κρητικού

Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Χρήστος Αλατσάκης, Νεκτάριος Αποσπόρης, Λέλα Αρβανίτη, Άννα Αχιλλέως, Κάτια Βαρβάκη, Ειρήνη Βογιατζή, Μάριος Βουτσινάς, Μαίρη Γαλάνη – Κρητικού, Μαρία Γέρουλα, Στρατηγούλα Γιαννικοπούλου, Δικαία Δεσποτάκη, Μαρία Διακοδημητρίου, Γωγώ Ιερομονάχου, Αποστόλης Ιτσκούδης, Δέσποινα Καλλιγά, Βάσω Καλουδιώτη,  Μηνάς Καμπιτάκης, Εβίτα Κανέλλου, Νίκος Κόνιαρης, Έλενα Κυρκιλή, Βασιλική Κολιπέτσα, Σοφία-Ρόουζ Κοσμίδου, Βαγγέλης Κύρης & Ανατόλι Γεωργίεφ, Ελένη Κυριαζοπούλου, Νίκος Λεοντόπουλος, Βασίλης Λιαούρης, Φιλιππίνα Λιβιτσάνου, Λυδία Μαργαρώνη, Παναγιώτης Μαρίνης, Μηνάς Μαυρικάκης, Έλλη Μιχαλακέα, Δημήτρης Μοράρος, Όλγα Μπαρμάζη, Μάνος Μπατζόλης, Γεωργία Μπλιάτσου, Ρούλη Μπούα, Ιόλη Ξιφαρά, Γεύσω Παπαδάκη, Σοφία Παπακώστα, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Παναγιώτης Πασάντας, Μαρία Πάστρα, Λίζα Πενθερουδάκη, Στέλιος Πετρουλάκης, Ελένη Πεχλιβάνη, Κατερίνα Πολυζωΐδη – Μαυρολέων, Ράνια Ράγκου, Γιώργος Σαλταφέρος, Κατερίνα Σαράφη, Ιφιγένεια Σδούκου, Αντωνία Σιμάτου, Χρήστος Στανίσης, Ματίνα Σταυροπούλου, Μαρίνα Στελλάτου, Κωνσταντίνα Τζαβιδοπούλου, Νίκος & Αγγελική Τριανταφύλλου, Κλαίρη Τσαλουχίδη – Χατζημηνά, Θεοδώρα Τσιάτσιου, Αγάπη Φεσατίδου – Ψαρράκη, Βιργινία Φιλιππούση, Αθηνά Χατζή, Άρτεμις Χατζηγιαννάκη, Κυριακή Χριστακοπούλου, Νικόλας Χριστοφοράκης, Αριστείδης Χρυσανθόπουλος

Διάρκεια έκθεσης: 25 Ιουνίου έως 20 Αυγούστου 2021

Δημοτική Πινακοθήκη Κορίνθου, Κολοκοτρώνη 4 & Πυλαρινού

Δωρεάν είσοδος για το κοινό