Από την Τόνια Τσαμούρη

Όταν ο Ευριπίδης, τον 5^ο αιώνα π.Χ., έγραφε για το μύθο του Ιππόλυτου, καταδείκνυε την Φαίδρα ως την γυναίκα η οποία ζούσε πλημμυρισμένη από τα πάθη της, μακριά από την επίβλεψη του άντρα της, ο οποίος απουσίαζε από το σπίτι για μεγάλο διάστημα. Ταυτόχρονα, το παρελθόν της Φαίδρας την εμφάνιζε να κατάγεται από μια οικογένεια με αχαλίνωτα ερωτικά πάθη (η μητέρα της, Πασιφάη, είχε συνουσιαστεί με τον ταύρο και έφερε στον κόσμο τον Μινώταυρο). Στην αρχαιότητα ωστόσο, ουδέποτε δόθηκε προσοχή ή αναφέρθηκε ότι προκειμένου να την παντρευτεί ο Θησέας, σκότωσε τόσο τον πρώτο σύζυγο της Φαίδρας όσο και το γιό τους. Ο μύθος προσέλκυσε το ενδιαφέρον και άλλων συγγραφέων, διαχρονικά, οι οποίοι όμως μετατόπισαν το ενδιαφέρον τους περισσότερο στη Φαίδρα. Έτσι, συναντούμε στην ιστορία του θεάτρου τόσο τη Φαίδρα του Σενέκα, αλλά και αυτήν του Ρακίνα στην αναγεννησιακή Γαλλία. Έπρεπε να περιμένει ωστόσο έως τον 20^ό αιώνα ο μύθος της ηρωίδας έως ότου τον αντιμετωπίσουν γυναίκες συγγραφείς, οι οποίες προσπάθησαν να την δικαιολογήσουν αλλά και να την καταλάβουν. Έτσι, στον 20^ό αιώνα συναντούμε τη Φαίδρα στη μεγάλη οθόνη σε σκηνοθεσία Ζυλ Ντασσέν και σενάριο Μαργαρίτας Λυμπεράκη με την Μελίνα Μερκούρη, όπως επίσης και το Phaedra’s Love της πρόωρα χαμένης Σάρα Κέην το 1999.

Αυτό το Σαββατοκύριακο στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου παρουσιάστηκε μια νέα διασκευή του μύθου διά χειρός Αμάντας Μιχαλοπούλου, με τίτλο Η Φαίδρα καίγεται. Η Φαίδρα της Μιχαλοπούλου είναι μια σύγχρονη γυναίκα της εποχής της, η οποία δεν διεκδικεί απλώς το δικαίωμά της στο πάθος, αλλά το δικαίωμα της στη ζωή. Μια γυναίκα στη μέση ηλικία, η οποία στιγματίζεται από τα χρόνια της, όπως συμβαίνει σε εκατομμύρια γυναίκες ανά τον κόσμο. Άλλωστε η ηλικιακή διάκριση είναι μια ταχύτατα αναρριχώμενη στον ανεπτυγμένο κόσμο (μεταξύ του ρατσισμού και του σεξισμού), όπου το όριο ηλικίας επιμηκύνεται μεν, αλλά τα στεγανά που ακολουθούν την μέση και ώριμη ηλικία παραμένουν γερά θεμελιωμένα στην κοινωνία.

Ανήμερα των γενεθλίων της, η Φαίδρα αποκαλύπτει στην παιδική της φίλη, Ληώνη, ότι είναι ερωτευμένη με τον πρόγονό της, τον Ιππόλυτο. Η Ληώνη προσπαθεί να την πείσει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι σωστό για την ηλικία της ή για τη θέση της. Στο πάρτυ γενεθλίων της Φαίδρας, στο οποίο είναι επίσης καλεσμένες οι κόρες της Ληώνης, η Αφροδίτη και η Άρτεμις, έρχεται και ο Ιππόλυτος, ο οποίος δείχνει εμφανώς ότι ελκύεται από την σύζυγο του πατέρα του, του Θησέα. Ωστόσο, ο Ιππόλυτος μετανιώνει και φεύγει από την Φαίδρα. Αυτή οργισμένη τον ακολουθεί και το κακό δεν αργεί να έρθει. Ο Ιππόλυτος σκοτώνεται ενώ προσπαθεί να σώσει την Φαίδρα από τη φωτιά που εν κατά λάθος έχει ανάψει. Η Φαίδρα θα διασωθεί για να ανακαλύψει όμως ότι βιάστηκε να θυμώσει με τον Ιππόλυτο. Ο θάνατος πλέον είναι η μόνη σωτηρία και για την ίδια από την βάσανο του έρωτα αυτού.

Στον τόσο επίκαιρο και σύγχρονο προβληματισμό της συγγραφέως ήρθε ο Γιάννης Καλαβριανός να απαντήσει με μια παράσταση-ύμνο στα νεανικά μας χρόνια. Η Φαίδρα καίγεται είναι ένα καλοκαιρινό πάρτυ σαν αυτό των νεανικών μας χρόνων, όταν χορεύαμε στην αμμουδιά, αγκαλιαζόμασταν, τραγουδούσαμε, φλερτάραμε, ερωτευόμασταν και νιώθαμε ότι όλη η ζωή είναι μπροστά μας. Σε ποιο σημείο της ζωής όμως μια γυναίκα πρέπει να αποδεχθεί ότι δεν επιτρέπεται πλέον να αγαπήσει, να ερωτευτεί, να ζήσει; Σε ποιο σημείο είναι «μεγάλη» και ποιος το ορίζει αυτό; Η Φαίδρα της Μιχαλοπούλου επιμένει να διεκδικεί το δικαίωμά της στη ζωή, τον έρωτα, την ευτυχία. Το θέμα δεν άπτεται τόσο της συζυγικής απιστίας (για αυτό άλλωστε απουσιάζει σκηνικά ο Θησέας), ούτε της σχέσης μεταξύ μητριάς-προγονού. Το κέντρο βάρους βρίσκεται στη διαφορά ηλικίας μεταξύ της Φαίδρας και του νεότατου Ιππόλυτου, ο οποίος θα μπορούσε να είναι γιος της, αλλά δεν είναι…

Ο σκηνοθέτης, αντίθετα με τις σκηνικές οδηγίες που αναφέρουν μουσική τζαζ, έστησε επί σκηνής ένα καλοκαιρινό πάρτι που «μύριζε» έντονα τη δεκαετία του ’80: οι μουσικές πολλές, χορευτικές, γεμάτες κέφι και αναμνήσεις. Η παράσταση, στο πρώτο της μισό, αποτελούσε μια γνήσια και απολαυστική κωμωδία, ενώ στο δεύτερο μισό θύμισε μια σύγχρονη ερωτική τραγωδία.

Η Άννα Μάσχα(Φαίδρα) σάρωσε τα πάντα με τη σκηνική της παρουσία. Η ηρωίδα της ήταν δυναμική, έντονη, ευαίσθητη, πληγωμένη. Ήταν η απόλυτη και αδιαμφισβήτητη κυρίαρχος επί σκηνής φέρνοντας σε πρώτο πλάνο τις ανησυχίες, τους φόβους αλλά και τις επιθυμίες μιας γυναίκας που βρίσκεται στη μέση ηλικία. Αναδεικνύοντας ότι η «μέση ηλικία» είναι απλώς ένα νούμερο, ανίκανο συχνά να αντιστοιχηθεί με την ορμή, τη ζωντάνια και το πάθος του ανθρώπου που το φέρει. Ο Νίκος Λεκάκης (Ιππόλυτος) ήταν πολύ καλός στο πρώτο μέρος, σκιαγραφώντας καλύτερα τον Ιππόλυτο ως έναν νάρκισσο και αυτάρεσκο, λόγω της νεότητάς του, νέο. Στο δεύτερο μέρος, αφέθηκε στο βηματισμό της Ά. Μάσχα και πολύ καλά έκανε, καθώς το αποτέλεσμα τους δικαίωσε. Η Μαρία Κοσκινά (Ληώνη) επιβεβαίωσε το γνήσιο κωμικό της ταλέντο, ωστόσο ήταν απόλυτα λυρική και συγκινητική στο δεύτερο μέρος της παράστασης. Πολύ καλές επίσης οι Μαρία Μοσχούρη (Αφροδίτη) και Ειρήνη Ιωάννου-Παπανεοφύτου (Άρτεμις).

Το σκηνικό της παράστασης ήταν αριστουργηματικό (Εύα Μανιδάκη). Απόλυτα εναρμονισμένο με την αργολική ύπαιθρο, δημιούργησε την ψευδαίσθηση του καλοκαιρινού εξοχικού, επιτείνοντας την αίσθηση του καλοκαιρινού πάρτυ που οραματίστηκε και υλοποίησε ο σκηνοθέτης. Σημαντική επίσης η συμβολή των τόσο ταιριαστών κοστουμιών (Βάνα Γιαννούλα). Από τις πλέον ενδιαφέρουσες και αστείες στιγμές της παράστασης, το σερφ-σιδερώστρα, το οποίο κατάφερε να κερδίσει το κοινό από τα πρώτα λεπτά της παράστασης. Τέλος, εξαιρετικά σημαντικοί οι φωτισμοί (Νίκος Βλασσόπουλος), οι οποίοι απέδωσαν με μοναδικό τρόπο τα συναισθήματα και τις καταστάσεις.

Η Φαίδρα καίγεται της Αμάντας Μιχαλοπούλου αποτελεί μια νέα και ενδιαφέρουσα διασκευή του γνωστού μύθου του Ιππόλυτου. Εστιάζοντας σε θέματα που άπτονται της γυναικείας ψυχολογίας, των ηλικιακών διακρίσεων, αλλά και του έρωτα (που αποτελεί προαιώνιο θέμα) η συγγραφέας δημιούργησε ένα πολύ ενδιαφέρον θεατρικό έργο. Ο Γ. Καλαβριανός με τη σειρά του κατάφερε να δώσει ψυχή στο κείμενο, με αποτέλεσμα μια παράσταση απολαυστική, λυρική και με έντονους προβληματισμούς.

Ελπίζω να έχουν τη δυνατότητα, τον χειμώνα, να την παρακολουθήσουν και άλλοι θεατές!

Διαβάστε επίσης:

Άννα Μάσχα: «Δεν Αντέχω Την Κατάχρηση Εξουσίας Από Τον Σκηνοθέτη»