Ηλεκτρονικοί ήχοι, οι οποίοι ξεκλειδώνουν κλειδαριές, βαριά κάγκελα, αστυνομικός έλεγχος, παράδοση κινητού και ταυτότητας, ψηλοί τοίχοι κι  αγκαθωτά συρματοπλέγματα δεν είναι οι συνηθισμένες εικόνες, που προηγούνται μιας θεατρικής παράστασης. Αν όμως, ο τόπος διεξαγωγής της είναι οι φυλακές Κορυδαλλού, τότε ο θεατής θα τις συναντήσει σίγουρα.

Πίσω από τα κάγκελα ανέβηκε η νουβέλα του Άντον Τσέχωφ «Θάλαμος αρ. 6 - 200 χρόνια μετά», που σκηνοθέτησε ο Στρατής Πανουριάς με πρωταγωνιστές τους ίδιους τους κρατουμένους σε μια παράσταση με τίτλο  «Θάλαμο αρ. 6», η οποία παρουσιάστηκε στις 12 και 13 Μαΐου.

Πρόκειται για μια σπουδαία πρωτοβουλία του Εθνικού Θεάτρου και του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής), όπου στο πλαίσιο της συνεργασίας τους, προχώρησαν στη δημιουργία ενός Θεατρικού Εργαστηρίου μέσα στη Φυλακή Κορυδαλλού.

Τον περασμένο Ιούνιο ανέβηκε η πρώτη παράσταση στις φυλακές Κορυδαλλού η «Τρικυμία» του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ και, φέτος, η δράση συνεχίζεται.

Εκεί, λοιπόν, πίσω από τα κάγκελα, μέσα σε αίθουσα αυτή τη φορά, κι όχι στον προαύλιο χώρο όπως πέρσι, οι  14 φυλακισμένοι μαζί με τον Στρατή Πανούρια μας απέδειξαν τη φράση που ακούσαμε και στο έργο του Τσέχωφ: «Το πνεύμα δε φυλακίζεται, το πνεύμα είναι πάντα ελεύθερο». Οι ίδιοι διασκεύασαν τη νουβέλα, στην οποία δεν υπάρχουν παρά ελάχιστοι διάλογοι, ώστε να την παρουσιάσουν σαν ολοκληρωμένο θεατρικό έργο.

Αυτό που έχει σημασία εδώ, δεν είναι τόσο αν πέτυχαν δραματουργικά το στόχο τους, αλλά ο εκπαιδευτικός και σωφρονιστικός χαρακτήρας του θεατρικού εργαστηρίου, καθώς οι συμμετέχοντας μαζί με τη βοήθεια του σκηνοθέτη τους, αλλά και της κοινωνιολόγου Γιολάντας Κωνσταντινίδου, έγραψαν διαλόγους, άκουσαν και σκιαγράφησαν χαρακτήρες, προσέδωσαν ύφος κι όλα αυτά μέσα από ατελείωτες συζητήσεις, στις οποίες ο καθένας έβαζε και ένα δικό του λιθαράκι. Οι πρόβες τους κράτησαν δέκα μήνες κι αυτό φάνηκε στην παράσταση που παρουσίασαν.

Η επιλογή του συγκεκριμένου κειμένου μοιάζει να ταυτίζεται τραγικά με το πλαίσιο, στο οποίο παρουσιάζεται. Παράλληλα, ο τρόπος που ο συγγραφέας περιγράφει με λεπταίσθητη συμπόνια και διακριτική ειρωνεία τόσο τα δραματικά,  όσο και τα κωμικά αδιέξοδα που προκαλούν στην ανθρώπινη ζωή η προσκόλληση σε αναμνήσεις και χίμαιρες, η έλλειψη κατανόησης του άλλου, οι μικροανταγωνισμοί, η αυταρέσκεια ή, ακόμα, η μοιρολατρία, η αδράνεια, μα πάνω από όλα, το «κοινωνικό αναγκαίο κακό», δίνουν μια γερή βάση για περεταίρω αναγωγές, οι οποίες έχουν γίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση πεδίο θεατρικής έρευνας για τους εμπλεκομένους - καλλιτέχνες προσδίδοντας με το σκηνικό αποτέλεσμα τροφή για σκέψη και προβληματισμό.

Σε μια, λοιπόν, ανώνυμη πόλη της ρωσικής επαρχίας υπάρχει ένα δημοτικό νοσοκομείο, στο οποίο επί μια 20ετία εργάζεται ως γιατρός- διευθυντής ο Αντρέι Εφίμιτς Ράγκιν. Στο νοσοκομείο αυτό, το οποίο περιγράφεται σαν ένα εγκαταλελειμμένο από τις αρχές της πόλης ίδρυμα, υπάρχει μια πτέρυγα, όπου στεγάζεται ο Θάλαμος αρ. 6. Εκεί βρίσκεται η ψυχιατρική κλινική - άσυλο του νοσοκομείου. Στον θάλαμο αυτό διαμένουν πέντε νοσηλευόμενοι με τη διάγνωση «τρελοί». Τους επιβλέπει ο Νικήτας, ο οποίος με τη συμπεριφορά του εκφράζει μια τρομερή αδιαφορία απέναντί τους. Η ζωή, όμως, θα τα φέρει έτσι, που θα έρθει κι εκείνος στη θέση τους. «Τώρα που ήρθε η ώρα να μαγκώσει η πόρτα το δικό του δάκτυλο, σκεφτόταν, πόσοι και πόσοι είχαν πονέσει όλα αυτά τα χρόνια», θα ακούσουμε τον αφηγητή να μας λέει.

Το έργο γράφτηκε κι εκδόθηκε από τον Τσέχωφ, το 1982, όταν  ο ίδιος επέστρεψε από ταξίδι, που έκανε, όταν ήταν ασθενής, στη νήσο Σαχαλίνη, τόπο εξορίας κρατουμένων. Ο συγγραφέας επισκέφτηκε το 1980 το νησί για να κάνει έρευνα για τις άθλιες συνθήκες υπό τις οποίες ζούσαν οι κατάδικοι.

Η παράσταση που είδαμε μας έκανε να ξεχάσουμε τον χώρο, στον οποίο βρισκόμασταν. Την απολαύσαμε, όπως κάθε επαγγελματική δουλειά. Είδαμε ανθρώπους δοσμένους απόλυτα στο εγχείρημα, ερασιτέχνες ναι, αλλά με απόλυτη πειθαρχία και καθοδηγούμενους σωστά από  τον σκηνοθέτη – δάσκαλό τους. Το αποτέλεσμα ήταν να μας χαρίσουν μερικές σκηνές, τις οποίες θα  ζήλευαν κι επαγγελματίες.

Αξιοσημείωτο και το εικαστικό κομμάτι της παράστασης  (σκηνική – ενδυματολογική επιμέλεια: Διονύσης Ξαξίρης).

Είδαμε πρόσωπα να λάμπουν από ευτυχία στην υπόκλιση κι ακούσαμε τον κ. Νίκο να μας δηλώνει ότι την Πέμπτη που μας πέρασε αποφυλακίστηκε, αλλά σήμερα ήρθε να παίξει πάλι θέατρο με τους πρώην συγκρατούμενούς του και πως θέλει να είναι στην ομάδα και του χρόνου!

Είδαμε τον Χριστόφορο Γιαννακόπουλο, διευθυντή των φυλακών να βουρκώνει παρουσιάζοντάς μας την παράσταση και να δηλώνει: «Θα συνεχίσουμε σ’ αυτή την κατεύθυνση, πέρσι με τον Σαίξπηρ, φέτος με τον Τσέχωφ. Θα έρθουν όλοι οι άνθρωποι του πολιτισμού εδώ. Ο πολιτισμός πρέπει πρώτα να βρίσκεται εδώ!»

Πειστήκαμε  από τις δηλώσεις του Θοδωρή Αμπαζή, αναπληρωτή καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου ότι η προσπάθεια αυτή θα συνεχιστεί. «Το δεύτερο ραντεβού είναι πάντα πιο δύσκολο, σας γνώρισα σαν επισκέπτες και τώρα είστε ένοικοι της θεατρικής πράξης», είπε στην ομάδα στο φινάλε της παράστασης.

Φύγαμε, έχοντας στο μυαλό μας τους στίχους από το ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη, που μας θύμισε ο κ. Νίκος:

«Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή και περισσότερα χρόνια

μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη, τη μάνα σου και τον κόσμο.

Εσύ και μες απ' το τετραγωνικό μέτρο του κελιού σου

θα συνεχίζεις το δρόμο σου πάνω στη γη».

Ο ίδιος άκουσε το ποίημα στο youtube σε απαγγελία του Κώστα Καζάκου. Το Σάββατο ήταν κι εκείνος εκεί στην πρώτη σειρά για να τον χειροκροτήσει.

Ο Τσέχωφ έγραφε: «Σε 200 με 300 χρόνια ίσως κάτι ν’ αλλάξει». Μπορεί το θαύμα να επιτελεστεί και νωρίτερα…

Από τη Γιώτα Δημητριάδη

Το Εθνικό Θέατρο εγκαινίασε τον Νοέμβριο του 2016 μια πρωτοποριακή δράση για τα ελληνικά δεδομένα σε συνεργασία με  το Κ.Κ. Κορυδαλλού και της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Δημιούργησε το 1ο Θεατρικό Εργαστήριο το οποίο  είχε ερευνητικό χαρακτήρα με  συμμετέχοντες από όλες τις πτέρυγες της φυλακής Κορυδαλλού.

Το Εργαστήριο ξεκίνησε τον Νοέμβριο με 20 συμμετέχοντες, οι οποίοι παρακολούθησαν μια σειρά συναντήσεων που περιλάμβαναν πρακτική και θεωρητική εκπαίδευση με θέμα τις βασικές αρχές της υποκριτικής τέχνης – μια μελέτη στους μηχανισμούς λειτουργίας του ηθοποιού-καθώς επίσης, την ανάγνωση και την δραματουργική ανάλυση θεατρικών έργων του Σαίξπηρ. Οι συμμετέχοντες επέλεξαν θεατρικά έργα του Σαίξπηρ τα οποία παρουσίασαν στην ομάδα καταθέτοντας τις δικές τους δραματολογικές και κοινωνικές προσεγγίσεις πάνω στα έργα.  

Τον Ιανουάριο του 2017 η ομάδα ξεκίνησε πρόβες για το ανέβασμα του θεατρικού έργου του Σαίξπηρ «Τρικυμία» στο οποίο εντάχθηκε και η ηθοποιός του Εθνικού Θεάτρου Ασημίνα Αναστασοπούλου. Ύστερα από έρευνα και δραματουργικές  αναλύσεις, τη διασκευή του κειμένου ανέλαβαν οι συμμετέχοντες εστιάζοντας στη διατήρηση του ποιητικού λόγου και την ενοποίησή του με τη καθημερινή γλώσσα που χρησιμοποιείται στις φυλακές.

Τον Απρίλιο του 2017 η δράση αυτή πλαισιώθηκε από το μουσικό εργαστήριο των φυλακών Κορυδαλλού της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.  Οι συμμετέχοντες του μουσικού εργαστηρίου συνεργάστηκαν με το Θεατρικό Εργαστήριο και έγραψαν τις δικές του συνθέσεις υπό την καθοδήγηση των συντονιστών του εργαστηρίου: Μ.Χ. Παπαδόπολου και Άντης Σκορδή. 

Στις 21 Ιουνίου 2017 και ύστερα από 8 μήνες προετοιμασίας και θεατρικής σπουδής το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα του Εθνικού Θεάτρου ολοκλήρωσε τον πρώτο κύκλο του και οι συμμετέχοντες  παρουσίασαν χθες  την «Τρικυμία» του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ σε μια μοναδική θεατρική παράσταση μέσα στις φυλακές. Η παράσταση έγινε αποδεκτή με θέρμη από το κοινό. 

 Υπεύθυνος του προγράμματος θεατρικών σπουδών του Εργαστηρίου ανέλαβε ο σκηνοθέτης Στρατής Πανούριος.

Ταυτότητα παράστασης 

Σκηνοθεσία: Στρατής Πανούριος

Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιολάντα Κωνσταντινίδου (Κοινωνιολόγος του Κ.Κ. Κορυδαλλού)

Μουσική σύνθεση/ερμηνεία: Μουσικό Εργαστήρι «Εναλλακτικής Σκηνής» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Συντονιστές του Μουσικού Εργαστηρίου: Μ.Χ. Παπαδοπούλου,  Άντης Σκορδής.  Εύη Νάκου, (υπεύθυνη εκπαιδευτικών και κοινωνικών προγραμμάτων ΕΛΣ), Εύα Καρτερού και Θάλεια Μαρί Παπαδοπούλου. 

Ενδυματολογική Επιμέλεια: Διονύσης Ξαξίρης

Παίζουν: η Θεατρική Ομάδα της «Λέσχης Ανάγνωσης» Κ.Κ. Κορυδαλλού και η ηθοποιός Ασημίνα Αναστασοπούλου.

Τη δημιουργία ενός θεατρικού εργαστηρίου μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού, συμφώνησαν το υπουργείο Δικαιοσύνης (Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής) και το Εθνικό Θέατρο.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Δικαιοσύνης «μέσω της συνεργασίας αυτής, το μεν Εθνικό Θέατρο, υλοποιώντας την κοινωνική του πολιτική, αποσκοπεί στο να διευκολύνει την πρόσβαση στη θεατρική τέχνη ομάδων που δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, το δε υπουργείο Δικαιοσύνης αποβλέπει στη συνέχιση της πολιτικής του για το “άνοιγμα της φυλακής” προς την κοινωνία και τη δημιουργική απασχόληση των κρατουμένων».

Στη θεατρική ομάδα που δημιουργήθηκε από τη συνεργασία αυτή, μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού, συμμετέχουν 20 κρατούμενοι και η ηθοποιός Ασημίνα Αναστασοπούλου, ενώ εμψυχωτής της δράσης είναι ο σκηνοθέτης του Εθνικού Θεάτρου, Στρατής Πανούριος.

Παράλληλα, η εν λόγω ομάδα προετοιμάζει μια διασκευή της «Τρικυμίας» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, με σκοπό στα τέλη του Ιουνίου 2017, να δοθεί σειρά παραστάσεων, ενώ ήδη το Εθνικό Θέατρο παρουσίασε μέσα στη φυλακή Κορυδαλλού, την βασισμένη στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή, παράσταση «Νεοπτολέμου Μύησις».