Μία παράσταση με θέση και άποψη, που μιλάει στο σήμερα.
Η «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ, έργο που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Παρίσι το 1944, είναι μία μετεγγραφή της ομώνυμης σοφόκλειας τραγωδίας στην υπό γερμανική κατοχή Γαλλία των αρχών του ’40, εκεί που ο Γάλλος Στρατάρχης Πεταίν έχοντας συνθηκολογήσει με τους Ναζί εφαρμόζει – ως άλλος Κρέων – τον δικό του αυταρχικό και απάνθρωπο νόμο.
Η παράσταση της Ελένης Ευθυμίου, που έκανε την πρεμιέρα της στα τέλη Ιουλίου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών για να ακολουθήσει στη συνέχεια μία μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ελλάδα, είναι με τη σειρά της μία ιδιότυπη μετεγγραφή του έργου του Ανούιγ στο σήμερα. Όχι όμως μέσα από μία επιφανειακή σκιαγράφηση της επικαιρότητας. Η παράσταση της Ευθυμίου ακουμπά στο σήμερα, ακριβώς επειδή έχει κατανοήσει πλήρως τον πυρήνα του έργου του Ανούιγ, που παραμένει μία δριμεία κριτική στο αξιακό σύστημα των δυτικών κοινωνιών.
Οι ρόλοι του «καλού» και του «κακού» συγχέονται επικίνδυνα στην «Αντιγόνη» του Ανούιγ. Η Αντιγόνη του έργου δεν είναι ούτε γεννημένη ηρωίδα, ούτε μια κοπέλα που υπακούει στους νόμους των θεών. Οι θεοί είναι εκκωφαντικά απόντες από το σύμπαν του Ανούιγ. Η Αντιγόνη του επαναστατεί χωρίς συγκεκριμένο όραμα. Επαναστατεί επειδή ασφυκτιά σε έναν κόσμο που δεν την αφήνει να ζήσει ανθρώπινα. Αρνείται όχι απλά να υποταχτεί στην εξουσία, αλλά και να παίξει το παιχνίδι της, να γίνει μέρος ενός σάπιου συστήματος. Ο Κρέων από την άλλη δεν είναι ένας τυπικός δυνάστης. Δεν είναι ένας ιδεολόγος. Δεν πρεσβεύει τον ολοκληρωτισμό. Τον υπηρετεί. Είναι ένας άνθρωπος που λέει ναι, γιατί «κάποιος πρέπει να λέει και ναι». Έχοντας απορρίψει κάθε ανθρώπινη αξία, χρησιμοποιεί έναν κυκεώνα φαινομενικά λογικών επιχειρημάτων απλά για να εδραιώσει την εξουσία του, που έχει γίνει σύμφυτη με την ίδια την ύπαρξή του.
Η Βασιλική Τρουφάκου ερμηνεύει με πειστικότητα την Αντιγόνη εστιάζοντας περισσότερο στο δραματικό υπόβαθρο της ηρωίδας της. Ο Στέλιος Μάινας από την άλλη είναι υποδειγματικός στον ρόλο του Κρέοντα. Λιτός, εσωτερικός, κυρίαρχος των εκφραστικών του μέσων, μοιάζει να έχει κατανοήσει κάθε λέξη της εξαιρετικής νέας μετάφρασης του Στρατή Πασχάλη, κάθε λέξη που αρθρώνει, κάθε πτυχή του ήρωα του, παραδίδοντας έναν Κρέοντα που μένει στη μνήμη σου.
Το ενδιαφέρον όμως στο έργο του Ανούιγ δεν περιορίζεται μόνο στους μακροσκελείς μονολόγους της Αντιγόνης και του Κρέοντα. Ο κοινωνικός τους περίγυρος έχει τη δική του σημειολογία. Κι αυτόν η Ελένη Ευθυμίου τον φωτίζει με έναν εξαιρετικά καίριο τρόπο. Γύρω από την Αντιγόνη και τον Κρέοντα, ο χορός του γελοίου. Μία κοινωνία σε αφασία. Από την νεόπλουτη και υστερική Ισμήνη (που σκιαγραφεί έξοχα η Ιωάννα Μαυρέα) και τον ευθυνόφοβο, αραχτό και τσαμπουκά μόνο εκεί που τον παίρνει φρουρό που συλλαμβάνει την Αντιγόνη (υπάρχουν στιγμές που ο Νίκος Ντάλλας κλέβει την παράσταση) μέχρι τον άβουλο, κακομαθημένο Αίμωνα στα όρια του παλιμπαιδισμού (Γιώργος Φριντζήλας), την ιδρυματική Τροφό (Ανέζα Παπαδοπούλου) και την Ευριδίκη – μαριονέτα (Μαίρη Λιαμή). Όλοι τους είναι συνένοχοι, έστω κι αν νίπτουν τας χείρας τους. Όλοι τους είναι «νεκροί» μέσα τους.
Αυτό το στοιχείο της νεκρότητας αναδεικνύει και το clean cut σκηνικό της Ζωής Μολυβδά Φαμέλη, που παραπέμπει σε ψυχιατρείο και νεκροτομείο ταυτόχρονα. Αυτή τη νεκρότητα που δεν αφορά φυσικά μόνο τους ήρωες του Ανούιγ, αλλά και τους ίδιους τους θεατές του έργου. Σ’ εμάς κλείνει το μάτι η μυστηριώδης φιγούρα του Χορού, ένας μπρεχτικών καταβολών Κομπέρ, που σχολιάζει ολόκληρο το έργο και ρίχνει «επικίνδυνες» γέφυρες ανάμεσα στη σκηνή και την πλατεία (ο Φαίδων Καστρής μοιάζει ο ιδανικός για τον ρόλο).
Εν κατακλείδι, η παράσταση της Ελένης Ευθυμίου έχει και θέση και άποψη. Χρησιμοποιεί τα αρκετά νεωτερικά στοιχεία της σκηνοθεσίας για να υποδηλώσει κάτι συγκεκριμένο. Κι αυτό που κομίζει στον πυρήνα της έχει πραγματικά ενδιαφέρον να το συζητήσουμε και ως κοινωνία.
φωτογραφίες παράστασης:Αθηνά Λιάσκου
