Από τον Αναστάση Πινακουλάκη
Τα (ανοιχτά) θέατρα άνοιξαν κι έχουμε και πάλι (ζωντανό) θέατρο μετά από 8 μήνες απραξίας.
Από τις 4 Ιουνίου παρουσιάζεται Παρασκευοσαββατοκύριακα στο θέατρο Βεάκειο η παράσταση «1821 – Η Επιθεώρηση» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά και μουσική-κείμενα (μαζί με άλλους) Φοίβου Δεληβοριά. Παράλληλα, η παράσταση παρουσιάζεται σε επιλεγμένους σταθμούς στην Αττική. Μετά από ένα εξοντωτικό lockdown, 8 μήνες με κλειστά θέατρα, το θέατρο επέστρεψε πανηγυρικά με μια παράσταση του (καλού) εμπορικού θεάτρου. Μεσολάβησαν και οι «συμβολικοί» εορτασμοί της διακοσιοστής επετείου της Ελληνικής Επανάστασης, με λαμπρούς καλεσμένους και κινήσεις εντυπωσιασμού, οπότε υπήρξε υλικό προς αξιοποιήση. Αφορμώμενοι από αυτή την ιστορική συγκυρία, ο Δ. Καραντζάς κι ο Φ. Δεληβοριάς ένωσαν τις δυνάμεις τους και συνδημιούργησαν μια «επετειακή» επιθεώρηση σε μια απρόσμενη καλλιτεχνική σύμπραξη.
Η Επιθεώρηση μετράει ήδη παραπάνω από δεκατρείς δεκαετίες ζωής στη χώρα μας, με σημαντικούς σταθμούς και με θρυλικούς πλέον δημιουργούς. Στην παράσταση «1821 – Η Επιθεώρηση» τα κείμενα υπογράφει μια ομάδα αναγνωρισμένων συγγραφέων: Λένα Κιτσοπούλου, Γιάννης Αστερής, Γλυκερία Μπασδέκη, Κώστας Μανιάτης, Κώστας Κωστάκος, Κέλλυ Παπαδοπούλου και Φοίβος Δεληβοριάς. Και φυσικά Επιθεώρηση χωρίς μουσική δεν υφίσταται. Τα τραγούδια της παράστασης σε στίχους συντελεστών της παράστασης και μουσικής του Δεληβοριά ερμηνεύονται από τον θίασο με ζωντανή ορχήστρα. Ο χαρακτήρας της παράστασης είναι ιδιαιτέρως παραβατικός, «αριστοφανικός» και διεισδυτικός στην πρόσφατη πραγματικότητα αλλά και την ελληνική ταυτότητα εν γένει από την Επανάσταση ως σήμερα.
Η παράσταση
Μορφές από την επανάσταση, οι γιορτές της «πολεμικής αρετής των Ελλήνων» στο Καλλιμάρμαρο, καθημερινοί άνθρωποι που προσπαθούν να επιζήσουν εν μέσω πανδημίας, επικοινωνιολόγοι που προσπαθούν να επανεφεύρουν και να «πουλήσουν» την Ελλάδα, θύματα έμφυλης βίας, τηλεοπτικές φιγούρες που έχουν αφήσει τη δική τους εποχή, οι ταινίες που γυρίστηκαν για την επανάσταση, μια γυναίκα εξαπατημένη απ’όλους και απ’όλα, οι κομμένες σκηνές απο την τελετή έναρξης του 2004, οι απόγονοι των ηρώων, η αρχαιολατρεία, ο εθνικός διχασμός, ο φανατισμός… και η Γιάννα – όλοι και όλα θα παρελάσουν σ’ αυτή την σατιρική επανεξέταση της παλαιότερης και σύγχρονης Ιστορίας.
Η παράσταση «1821 – Η Επιθεώρηση» δεν είναι μια κοινή περίπτωση επιθεώρησης που πιάνει «επιδερμικά» τις πολιτικές καταστάσεις και τα πρόσωπα, αλλά με τη γνωστή διεισδυτική και υπονομευτική πένα τους, οι συγγραφείς μιλούν ακομπλεξάριστα «αριστοφανικά», παίρνοντας θέση στην επικαιρότητα και ψάχνοντας πίσω από αυτήν ζητήματα εθνικής ταυτότητας και παθογένειας της νεοελληνικής νοοτροπίας, αυξομειώνοντας τις εντάσεις και παίζοντας με τις ισορροπίες του τραγικού, του κωμικού και του σατιρικού. Οι δημιουργοί της παράστασης δε φοβούνται ν’ αποκαθηλώσουν ήρωες κι «είδωλα» από το βάθρο τους, να επαναδιαπραγμευτούν τα στερεότυπα που έχουν συνδεθεί με τη μνεία τους, να συνδιαλεχθούν με την πολιτικοκοινωνική επικαιρότητα και ν’ ανοίξουν εκ νέου το φάκελο «επιθεώρηση» και της σύνδεσης της θεατρικής γραφής με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Ακόμη κι αν το δούμε μαθηματικά, περισσότερες αριστοφανικές ή παραστάσεις ξένων κωμωδιών έχουμε απ’ όσες σημερινές ελληνικές κωμωδίες, πόσο μάλλον επιθεωρήσεις, που ήταν ένα είδος ιδιαίτερα προσφιλές μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα. Αν οι παραστάσεις των Φασουλή- Παναγιωτοπούλου αποτελούν ήδη κομμάτι της θεατρικής ιστορίας, το είδος της Επιθεώρησης διατηρούν (έστω και παραλλαγμένα) ο Τάκης Ζαχαράτος και οι διάφοροι stand up comedians που όμως δεν έχουν το εύρος της θεματολογίας και τη μουσική, στοιχεία που χαρακτηρίζουν το είδος. Δε θ’ αναφερθώ στις παραστάσεις του Σεφερλή στο Δελφινάριο γιατί έχουν εκφυλίσει το είδος και συνήθως αναλώνονται σε σεξιστικό και ξενοφοβικό χιούμορ, αποχυμώνοντας τον επιθεωρησιακό χαρακτήρα που διατείνεται πως έχει. Για μένα ο πυρήνας του είδους είναι παρόμοιος με την Παράβαση του αρχαιοελληνικής κωμωδίας, είναι ένα ταρακούνημα του κοινού, και σε σημεία της μια αξιοπρόσεκτη πολιτική πράξη.
Με όλα αυτά που ζούμε την τελευταία δεκαετία και ακόμη περισσότερο την τελευταία διετία, ήταν αναμενόμενο πως η Επιθεώρηση θ’ αναγεννιόταν από τις στάχτες της. Το θέμα της Ελληνικής Επανάστασης ήταν μια ιδιαιτέρως ελκυστική επιλογή, που αξιοποίησαν αρκετοί θεατρικοί παράγοντες. Αυτό που κινεί το ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη παράσταση είναι αφενός οι συγγραφείς του κι αφετέρου η απρόσμενη παρουσία του σκηνοθέτη Δημήτρη Καραντζά. Βέβαια, παρά τους πειραματισμούς του, τις μετρημένες στη λεπτομέρεια παραστάσεις του και την στοχευμένη επιλογή κλασσικών αριστουργημάτων όπως τα «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε», «Δωδέκατη Νύχτα», «Τρεις Αδερφές» και «Ελένη», ο σκηνοθέτης έχει «παίξει» με λεπτό χιούμορ στην αναμέτρηση με τα παραπάνω έργα. Νομίζω μάλιστα, πως του πάνε πολύ έργα με προσμίξεις ειδών, όπως αυτά του Πιραντέλλο, του Ευριπίδη, του Τσέχωφ αλλά και το Θέατρο του Παραλόγου, το οποίο δεν έχει εξερευνήσει ακόμα. Ανακαλώ, για παράδειγμα τις «Νεφέλες» που παρουσίασε πρόπερσι, παράσταση που νομίζω επικοινωνεί με την φετινή επιθεώρηση.
Στο σκηνικό κομμάτι, ξεχωρίζουν τα σκηνικά των Μ. Πανουργιά και Μ. Λάμπρου, που μετατρέπουν τις πρόσφατες ή παλαιότερες μνήμες της ποπ κουλτούρας και του πολιτικού lifestyle σε άρματα καρναβαλιού. Από τον Παπανδρέου και το νεύμα στην Δήμητρα ως το Δημοψήφισμα του 2015, κι από τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τη νίκη της Παπαρίζου στην Eurovision ως το σήμερα, έχουμε νέους «ήρωες» να τιμήσουμε κι αυτό δεν αφήνει αναξιοποίητο η παράσταση. Παράλληλα, η Ιωάννα Τσιάμη δούλεψε τα κοστούμια της παράστασης με αναφορές στην Επιθεώρηση και το θέατρο Μπουρλέσκ προηγούμενων δεκαετιών, επαναδιαχείριση της φουστανέλας αλλά και μοντέρνα κοστούμια που συνδέονται με τάσεις της εποχής ή λίγο παλιότερα.
Ο θίασος
Όσα δυνατά ή αδύναμα κι αν τα κείμενα μιας επιθεώρησης, αυτό που δίνει τελικά τη φυσιογνωμία της παράστασης είναι ο θίασος της. Στο «1821 – Η Επιθεώρηση» έχουμε έναν πολυσυλλεκτικό και δοκιμασμένο θίασο που από τη μία έχει για «μπροστάτηδες» ταλαντούχους ηθοποιούς που ξεχώρισαν το τελευταίο διάστημα από τις τηλεοπτικές τους εμφανίσεις (Κοκκίδου, Γάλλος, Οικονόμου, Κουκουράκης, Μουλάς, Καβαλιεράτου) κι από την άλλη, υπερδραστήριους ηθοποιούς του θεάτρου (Καραθάνος, Χατζηπασχάλη, Νιάρρος, Κλίνης, Π. Παπαδόπουλος, Πιατά). Guest star η Μίρκα Παπακωνσταντίνου που έχει γράψει τη δική της ιστορία στην ελληνική Επιθεώρηση από τις παραστάσεις των Φασουλή – Παναγιωτοπούλου. Πέραν όμως από τη δημοφιλία που μπορεί να έχει ο καθένας τους ξεχωριστά, στη συγκεκριμένη παράσταση δεν υπάρχει σταρ, αλλά ο καθένας έχει το νούμερό του, τον δικό του σκηνικό χώρο.
Εντάξει, αν με ρωτάτε, θα επέλεγα την ασυναγώνιστη περσόνα του Γιάννη Κλίνη –τον είχαμε ξεχωρίσει και στη Δωδέκατη Νύχτα του ίδιου σκηνοθέτη- που παρενδύεται την Γιάννα Αγγελοπούλου – Δασκαλάκη, εντυπωσιάζοντας τόσο για την άνεση του φορώντας ψηλοτάκουνα όσο και για την χάρη του που όχι μόνο δεν ευτελίζει/παρωδεί την προσωπικότητα της αλλά και αποτελεί το «καλό παράδειγμα» για την ερμηνεία γυναικείων χαρακτήρων από άντρα ηθοποιό σε εμπορικές κωμωδίες. Ο Κλίνης είναι μια περίπτωση από μόνος του, μεταμορφώνεται επί σκηνής και μαγεύει τα πάντα στο πέρασμά του.
Θα ήθελα να σταθώ επίσης σε δύο αγαπημένους ηθοποιούς της γενιάς μας το Γιάννη Νιάρρο και τον Πάνο Παπαδόπουλο, που ξεχωρίζουν αντίστοιχα στις σκηνές τους. Παράλληλα με τις «μεγάλες» παραστάσεις του (Στέλλα Κοιμήσου, Δυτική Αποβάθρα Δαιμονισμένοι, Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα Μεσάνυχτα) ο Νιάρρος δεν έχει διστάσει να δοκιμαστεί στο απαιτητικό είδος της επιθεώρησης (σε μικρότερη κλίμακα από το 1821) με την «άγουρη» δουλειά «Το μεγάλο κρεβάτι» των Βαβαδάκη- Γιαννάτου (Πειραματική του Εθνικού,2017) αλλά και μια σειρά περιορισμένων σόλο εμφανίσεων στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο. Θέλει ακόμα χρόνο και σκηνική πείρα στο συγκεκριμένο είδος, αλλά νιώθω ότι είναι ένα πρόσωπο που θ’ απασχολήσει περισσότερο το θεατρικό τοπίο. Παρόμοια εντύπωση αφήνει κι ο Πάνος Παπαδόπουλος (τον είχαμε δει επίσης στο Μεγάλο Κρεβάτι), ο οποίος έχει μια χαρισματική ικανότητα ν’ αυτοσαρκάζεται επί σκηνής και να υπερθεματίζει, είτε σε πιο ελευθεριάζουσες γραφές όπως στο 1821 είτε σε παγιωμένους χαρακτήρες.
Τέλος, ιδιαίτερη μνεία θα ήθελα να κάνουμε σε μια σκηνή όπου παίζουν η Βάσω Καβαλιεράτου, ο Νίκος Καραθάνος κι η Γαλήνη Χατζηπασχάλη. Σε αυτή την σκηνή, μια τηλεοπτική παρουσιάστρια – καρικατούρα της Στεφανίδου (Καβαλιεράτου) παίρνει κιτρινίζουσα συνέντευξη από έναν ήρωα της Επανάστασης (Καραθάνος), στην οποία εξομολογείται την σεξουαλική του κακοποίηση από έναν στρατηγό. Γιατί τώρα; Γιατί τώρα μπόρεσα. Αυτή είναι μια ατάκα-ορόσημο της φετινής χρονιάς με το μπαράζ τηλεοπτικών ή μη εξομολογήσεων κακοποιητικών συμπεριφορών είτε προς γυναίκες είτε προς νεαρούς άντρες. Η Καβαλιεράτου σαν άλλη μια Στεφανίδου που προσπαθεί να δικαιολογήσει κάθε απεχθή με παραβατική συμπεριφορά, σε μια σχεδόν φαρσική σκηνή, τσιγκλά τον «κακοποιημένο» και θίγει το θέμα μ’ έναν ευθύβολο και σκηνικά ενδιαφέρον τρόπο. Το κερασάκι στην τούρτα είναι η «βλάχα» μητέρα του ήρωα, η «σέξι» εκπρόσωπο μας στην Eurovision, η Γαλήνη Χατζηπασχάλη που καταφέρνει να ξεχωρίζει σε κάθε παράσταση.
Κλείνοντας, η παράσταση «1821 – η Επιθεώρηση» των Καραντζά-Δεληβοριά είναι το πρώτο και ένα πολύ ενδιαφέρον θεατρικό παυσίλυπο στο θέατρο του Παραλόγου που ζούμε τα τελευταία δύο χρόνια. Η διάρκεια της παράστασης (140 λεπτά χωρίς διάλειμμα λόγω αυστηρού πρωτοκόλλου) ίσως κουράσει τους μεγαλύτερους θεατές, αλλά τελικά η παράσταση θα δικαιώσει την επιλογή του κοινού. Το ελληνικό καλοκαίρι πέραν από τα νησιά έχει συνδεθεί με τ’ ανοιχτά του θέατρα, και το κοινό φέτος το έχει περισσότερο από ποτέ ανάγκη. Η Επιθεώρηση κι η θεατρική ζωή επανεκκινούνται και είθε να έχουμε περισσότερο φως και ακόμη πιο ελεύθερες θεατρικές γραφές.
Διαβάστε επίσης:
Γιώργος Γάλλος: «Ο Καλλιτέχνης Πρέπει Να Ενθαρρύνεται Να Ξαναπροσπαθήσει Και Όχι Να Κατηγορείται Ή Να Αφορίζεται»
Ιωάννα Πιατά: «Ο Ερχομός Της Κόρης Μου Τα Τοποθέτησε Όλα Στην Σωστή Τους Θέση»