Από τη Γιώτα Δημητριάδη
Φωτογραφίες για το texnes-plus: Χριστίνα Δενδρινού
Ο Άρης Μπινιάρης στην πρώτη του συνέντευξη για τον «Χορό της Φωτιάς», μια μουσικοθεατρική παράσταση για τον Πόντο.
Το ραντεβού μας είναι στην Πλάκα, ανάμεσα σε διερχόμενους τουρίστες και στους φρενήρεις ρυθμούς των Αθηναίων,που επέστρεψαν στην πόλη μετά τις διακοπές. Ο Άρης Μπινιάρης στέκεται στο σημείο συνάντησής μας και παρά το γεγονός ότι αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εντατικές πρόβες τόσο για το πετυχημένο «Ξύπνα Βασίλη» στο Εθνικό Θέατρο, όσο και για τον «Χορό της Φωτιάς», το νέο καλλιτεχνικό του στοίχημα στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, δείχνει ήρεμος κι ουσιαστικά παρόν, από την πρώτη χειραψία.
Ένα ήσυχο παραδοσιακό καφενείο, στην καρδιά της Πλάκας, φαντάζει το ιδανικό σκηνικό τόσο για τη φωτογράφιση, όσο και για μια χαλαρή κουβέντα. «Ό,τι έχεις δει, είναι χωρίς ούτε μια ώρα έξτρα πρόβα», μου επισημαίνει, όταν εκφράζω τον θαυμασμό μου, για το περσινό «Ύψωμα 731», παράσταση που πήρε κι αυτή τη σκυτάλη για δεύτερη σεζόν στο Πορεία και το μοναδικά εμπνευσμένο ανέβασμα του Ψαθά.
Ο σωστός προγραμματισμός κι ο έλεγχος της κάθε λεπτομέρειας μοιάζουν να είναι συστατικά της επιτυχίας του. Ο Άρης τολμά αναμοχλεύοντας «δύσκολα» θέματα, γιατί δεν επιθυμεί, να «κρυφτεί» πίσω από ένα κλασσικό κείμενο για να μην πάρει θέση συναισθηματικά, πολιτικά ή κοινωνικά. Εξάλλου, για τον ίδιο, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι τελικά «η ουδετερότητα»....
Θα ξεκινήσω από τα πρόσφατα καλλιτεχνικά γεγονότα. Πρώτη φορά, τα τελευταία χρόνια, είδαμε τελετές παράδοσης-παραλαβής στο Φεστιβάλ Αθηνών και στο Εθνικό Θέατρο και μάλιστα σ' ένα πολύ καλό κλίμα. Πώς το σχολιάζεις;
Η ομαλή αλλαγή των επικεφαλής πολιτιστικών οργανισμών, είναι ένδειξη πολιτισμού και προοικονομεί μια ομαλή συνέχεια. Αυτού του είδους η αλλαγή σκυτάλης, ανάμεσα στους απερχόμενους και νέους διευθυντές, αφενός αποκαλύπτει το αυτονόητο: τη συνεργασία, τη συνομιλία και τη συνύπαρξη κι αφετέρου μ' έναν συμβολικό τρόπο, αναγνωρίζονται οι βάσεις που έχουν μπει για να εξελιχθεί ο θεσμός.
Ας πάμε, όμως, στη δική σου παράσταση: «Ο Χορός της φωτιάς», λοιπόν, μια παράσταση για τον Πόντο. Γιατί τώρα;
Στην παράσταση εστιάζουμε στα γεγονότα που συνέβησαν με την εμφάνιση του κινήματος των Νεότουρκων στις αρχές του 1900. Πρόκειται για ένα εθνικιστικό κίνημα που αποφάσισε να δημιουργήσει ένα έθνος, στο οποίο θα ζουν μόνο Τούρκοι μουσουλμάνοι, ξεριζώνοντας και σφάζοντας τους αρχαίους αυτόχθονες λαούς που υπήρχαν στα μέρη εκείνα (Πόντιοι, Αρμένιοι, Ασσύριοι). Εκτός από τις σφαγές, τις λεηλασίες, τα βασανιστήρια, τους εμπρησμούς οικισμών, οι υπόλοιπες προμελετημένες μέθοδοι εξόντωσης που χρησιμοποίησαν, όπως μαζικοί εκτοπισμοί, πορείες θανάτου, τάγματα εργασίας, κινούμενα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μαρτυρούν, για μένα, ένα απερίγραπτο έγκλημα αποτελώντας τη μεγάλη πρόβα για όσα θα επιχειρήσει ο Χίτλερ στη Γερμανία, λίγα χρόνια αργότερα.
Δεν σκηνοθετείς μόνο την παράσταση, αλλά υπογράφεις και το κείμενο. Πώς δούλεψες πάνω σ’ αυτό;
Συνέλεξα μαρτυρίες, επίσημη επιστολογραφία, άρθρα της εποχής κι αφού τα διασταύρωσα με ιστορικές πηγές, προχώρησα στην τελική συγγραφή και σύνθεση του κειμένου. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής, δοκίμαζα το υλικό που προέκυπτε, με πρώιμα μουσικά θέματα του Φώτη Σιώτα, ο οποίος υπογράφει τη μουσική της παράστασης, έτσι ώστε ο λόγος να αποκτήσει, τη ζητούμενη ρυθμικότητα και μουσικότητα.
Πόσο δύσκολο είναι να αποτυπώσει κανείς ιστορικά γεγονότα σ’ ένα θεατρικό έργο και ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν για όσους ασχολούνται με τέτοιες «πληγές» της ιστορίας;
Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποτυπώσει κανείς γεγονότα σε ένα θεατρικό έργο. Καλείσαι ως συγγραφέας του έργου, αλλά κι ως σκηνοθέτης να δημιουργήσεις θεατρική δραματουργία, μέσα από την οποία θα προκύψουν δράσεις και συνθήκες, που θα αναπαριστούν ή θα αφηγούνται τα γεγονότα, με έναν ενδιαφέροντα και θελκτικό, για τον θεατή, θεατρικό κώδικα.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να κρατήσεις μια απόσταση από τα γεγονότα και να μην πάρεις, τελικά, θέση. Η ουδετερότητα, σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν προσφέρει καρπούς για σκέψη. Αυτό που, τελικά, ενδιαφέρει τον θεατή δεν είναι τόσο τα γεγονότα που πέρασαν, αλλά πως προσδιορίζεται το δικό μας παρόν, οι δικοί μας προβληματισμοί, μέσα από την αναμόχλευση του παρελθόντος.
Γνωρίζουμε οι Έλληνες ιστορία;
Όχι όσο θα έπρεπε. Πιστεύω πως αποφεύγουμε να κοιτάξουμε το παρελθόν για να αποφύγουμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Διακρίνω μια διάχυτη αντίσταση σε οποιασδήποτε μορφής ουσιαστική ενδοσκόπηση. Όσο αποφεύγουμε το κοίταγμα σε ό,τι μας έφερε ως εδώ, σε ό,τι αποτελεί τη σύστασή μας, αδυνατούμε να προχωρήσουμε σε αλλαγές. Κι έτσι, καταλήγουμε να ατενίζουμε την εξέλιξη της ζωής, μέσα από παρωπίδες, καθηλωμένοι σε δόγματα.
Φαντάζομαι μέσα από την έρευνά σου θα ήρθες σ’ επαφή με πολλές προσωπικές ιστορίες από τη γενοκτονία των Ποντίων. Υπάρχει κάποια που σε στοιχειώνει;
"Είναι αδύνατον, κανείς, να περιγράψει ..!", ακούγεται σε κάποιο σημείο στο κείμενο της παράστασης. Και είναι πραγματικά έτσι.
Παρόλα αυτά, ενδεικτικά, θα αναφερθώ στις Πόντιες μητέρες, που κατά την διάρκεια των μαζικών εκτοπισμών, κρατούσαν και θήλαζαν τα νεογέννητα μωρά τους, καθώς βάδιζαν στους δρόμους του χαμού. Πολλά από αυτά τα μωρά δεν άντεχαν και ξεψυχούσαν. Στην καλύτερη των περιπτώσεων τα έθαβαν και συνέχιζαν αμέσως κάτω από την προτροπή του βούρδουλα. Σε άλλες περιπτώσεις, δεν τους επιτρεπόταν να τα θάψουν και αναγκάζονταν να τα αφήσουν στην άκρη του δρόμου.
Η ελληνική Βουλή ψήφισε, μόλις το 1994, την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού». Πιστεύεις ότι υπάρχουν περιπτώσεις, όπου η ιστορική μνήμη χρησιμοποιείται από τους πολιτικούς για την εξυπηρέτηση μικροπολιτικών συμφερόντων;
Σίγουρα υπάρχουν περιπτώσεις που η ιστορική μνήμη χρησιμοποιείται από τους πολιτικούς για εξυπηρέτηση συμφερόντων. Το συγκεκριμένο, όμως, ψήφισμα το θεωρώ πολύ σημαντικό και πιστεύω πως έπρεπε να είχε γίνει νωρίτερα.
Οι περισσότερες παραστάσεις σου, μέχρι σήμερα, βασίζονται σε δικά σου κείμενα, εμπνευσμένα από την ιστορία ή είναι αρχαία δράματα. Δεν υπάρχουν κλασικά κείμενα που να σ’ έχουν ιντριγκάρει, ώστε να ασχοληθείς μαζί τους;
Σίγουρα υπάρχουν και θέλω πολύ να ασχοληθώ κάποια στιγμή. Υπάρχει, απλά ο κίνδυνος, να χρησιμοποιήσουμε ένα κλασσικό κείμενο για να αποφύγουμε να πάρουμε μια θέση συναισθηματικά, πολιτικά ή κοινωνικά. Αυτό είναι κάτι που θα ήθελα να αποφύγω. Γι' αυτόν τον λόγο πιστεύω πως χρειάζεται τόλμη και πολύ δουλειά, ώστε να συντονιστούμε με την ουσία ενός κλασσικού έργου, και να εκφράσουμε, τελικά, τις προσωπικές μας αγωνίες και προβληματισμούς.
Φαίνεσαι πολύ ήρεμος, όση ώρα μου μιλάς, υπάρχει κάτι που μπορεί να σε «βγάλει από τα ρούχα σου», στις πρόβες;
Το να θεωρήσει κάποιος ηθοποιός ή συντελεστής αυτονόητο και δεδομένο, το γεγονός πως κάνουμε ένα τόσο όμορφο επάγγελμα, το οποίο εμείς έχουμε επιλέξει. Υπάρχει κόσμος που εργάζεται σε δουλειές που δεν έχει επιλέξει, ενώ η καρδιά του χτυπάει για κάτι άλλο. Αυτό προσπαθώ συνεχώς να το έχω στον νου μου. Με βοηθάει να αποφεύγω το φλερτ με την αχαριστία.
Αυτή τη στιγμή δουλεύεις για τρεις παραστάσεις. Υπάρχει προσωπικός χρόνος;
Ελάχιστος, αλλά φροντίζω να υπάρχει. Είναι σημαντικό να μην απασχολεί η δουλειά όλο τον χρόνο σου.
Ο Άρης Μπινιάρης, έχει κάποια κλασική συνήθεια; Βλέπει ξένες σειρές, χαζεύει με κάποιο παιχνίδι στο ίντερνετ;
Έχω διάφορες κλασσικές συνήθειες και μία από αυτές είναι όντως οι ξένες σειρές. Με ξεκουράζει πολύ να τις παρακολουθώ.
Ο Άρης Μπινιάρης γράφει και σκηνοθετεί τον «Χορό της Φωτιάς», μια μουσικοθεατρική παράσταση για τον Πόντο.
Πρεμιέρα 30 Οκτωβρίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά
Παίζουν:Χρήστος Λούλης, Ιωάννα Παππά, Άρης Μπινιάρης, Δώρα Ξαγοράρη, Λεωνή Ξεροβάσιλα, Κώστας Σεβδαλής, Γρηγορία Μεθενίτη, Ελένη Μπούκλη, Κατερίνα Δημάτη, Μάνος Πετράκης, Νίκος Τσολερίδης κι Ορέστης Χαλκιάς.
Για δεύτερη χρονιά συνεχίζονται το «Ξύπνα Βασίλη» του Δημήτρη Ψαθά στο Εθνικό Θέατρο και το «Ύψωμα 731» στο θέατρο Πορεία.
Ενώ αναμένεται κι η «Ηλέκτρα» που θα σκηνοθετήσει για το Θέατρο Τέχνης.
Διαβάστε επίσης:
Γιώργος Γάλλος: «Ο Καλλιτέχνης Πρέπει Να Ενθαρρύνεται Να Ξαναπροσπαθήσει Και Όχι Να Κατηγορείται Ή Να Αφορίζεται»
5 +1 Λόγοι Που Το «Ξύπνα Βασίλη» Είναι Η Άχαστη Παράσταση Της Σεζόν!
75 Plus Χρόνια «Μαντάμ Σουσού»- Αφιέρωμα Στον Δημιουργό Της