2121. Σε ένα όχι τόσο μακρινό μέλλον, όπου τα έθνη-κράτη δεν υφίστανται πλέον, διοργανώνεται ένα ντεφιλέ μνήμης για να τιμηθεί η φουστανέλα, το εθνικό ένδυμα του πάλαι ποτέ ελληνικού έθνους-κράτους. Στην πασαρέλα της Πειραιώς 260 παρελαύνουν η στολή του εύζωνα και η σουλιώτικη ενδυμασία του Βύρωνα, το φράκο του Κοραή και η φουστανέλα του Όθωνα, τα φράγκικα του Καποδίστρια και η φορεσιά της Αμαλίας. Με αφορμή την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης, η παράσταση, σε ατμόσφαιρα εορταστική και υπό τους ήχους ζωντανής μουσικής, με έναν θίασο πολυσυλλεκτικό, επιχειρεί να καταθέσει ένα σχόλιο σχετικά με την ταυτότητα και την ετερότητα θέτοντας το ερώτημα τι τύπου κοινότητες θα μπορούσαμε να επινοήσουμε σήμερα, με στόχο ένα πιο συμπεριληπτικό μέλλον. Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της παράστασης Π. Φλατσούση για την ιδέα της και τη δραματουργία της παράστασης, την καταγωγή της φουστανέλας, την ετερότητα και την πολυπολιτισμικότητα των σύγχρονων κοινωνιών και στοχαστήκαμε πάνω στο θεατρικό γίγνεσθαι. 

 

 

 

Η βασική μας σκέψη είναι να διατυπώσουμε το ερώτημα τι ακριβώς σημαίνει «έθνος», «εθνικό» και «εθνική ιστορία» σήμερα. Αναζητώντας απαντήσεις κοιτάμε με τρόπο αναστοχαστικό πίσω στα 200 χρόνια από την Επανάσταση. Φτιάχνουμε, λοιπόν, ένα catwalk (σ.σ. πασαρέλα) από το οποίο παρελαύνουν πάνω από 200 χρόνια Ιστορίας. Θα επαναλάβω, όμως, ότι δεν είμαστε ιστορικοί, ούτε κάνουμε μάθημα Ιστορίας. Δεν μας ενδιαφέρει και δεν μπορούμε να το κάνουμε, δεν έχουμε τις γνώσεις. Εμείς βλέπουμε την Ιστορία από την σκοπιά του σήμερα, θέτουμε ερωτήματα από τη θέση στην οποία βρισκόμαστε αυτή την στιγμή, χωρίς να υποστηρίζουμε, ούτε να επιδιώκουμε να είμαστε αντικειμενικοί. Βέβαια αυτά τα ζητήματα και αυτά τα ερωτήματα θέτουν θέματα ταυτότητας. Και αυτά τα βλέπουμε στην καθημερινή μας ζωή. Από αυτή την οπτική και με αυτή την σκηνική συνθήκη-πασαρέλα- ξεκινάμε.

 

 

Αφετηρία μας είναι η ιστορία της φουστανέλας αλλά δεν ασχολούμαστε αποκλειστικά με αυτήν. Στην ουσία με την φουστανέλα ως αφηγηματικό άξονα επιδιώκουμε να αφηγηθούμε στιγμές μίας ενδυματολογικής ιστορίας του ελληνικού κράτους. Ποιοι φορούσανε, ποια ενδύματα σε ποιες στιγμές; Τι σήμαιναν αυτά για όσους τα φορούσαν και τι για όσους τα βλέπαμε; Ένα ένδυμα, ακόμα κι αν δεν έχει γίνει εθνικό σύμβολο, όπως η φουστανέλα, είναι ένα βασικό στοιχείο των ταυτοτήτων, ατομικών και συλλογικών. Άρα για εμάς ήταν το καλύτερο όχημα για να αφηγηθούμε τις συγκρούσεις, αντιθέσεις και παράξενες τροπές της ιστορίας του ελληνικού κράτους και το πώς αυτές τις βλέπουμε σήμερα. Είναι και μια ιδανική μεταφορά για την ελληνική εθνική ταυτότητα. Η φουστανέλα πέρα από ένα κομμάτι του υλικού, ας πούμε, πολιτισμού είναι και ένα σύμβολο. Μας δίνει, λοιπόν, την δυνατότητα να φτιάξουμε μια αφήγηση, που να παρουσιάζει όλες τις διαδικασίες κατασκευής και επινόησης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, οι οποίες δεν έχουν σταματήσει φυσικά μέχρι και σήμερα. Και μας δίνει και την δυνατότητα να αποκαλύψουμε, να φωτίσουμε την ίδια την διαδικασία κατασκευής εθνικών ταυτοτήτων και εθνικών συμβόλων και το λέω στον πληθυντικό, γιατί όλα τα έθνη έχουν παρόμοιες διαδικασίες. Είναι επιδίωξή μας να εντάξουμε την ελληνική περίπτωση στα εκάστοτε διεθνή ιστορικά και κοινωνικά συγκείμενα. 

 

 

Στην παράσταση χρησιμοποιούμε την συνθήκη του 2121 για να ακροποιήσουμε αφενός κάποιες όψεις της σημερινής πραγματικότητας και έτσι να ιστορικοποιήσουμε την σημερινή εποχή. Να μιλήσουμε δηλαδή για το σήμερα ως ήδη νεκρό. Δεν μπορούμε, φυσικά, να ξέρουμε τι θα γίνει σε 100 χρόνια, αλλά δεν μας απασχολεί κιόλας να δει κάποιος το αρχειακό υλικό του Φεστιβάλ Αθηνών το 2121 και να πει κοίτα πόσο μέσα ή πόσο έξω είχαν πέσει, αν μας απασχολούσε κάτι τέτοιο θα κάναμε άλλη δουλειά με πιθανότερη αυτή του αστρολόγου. Εμείς μιλάμε με βάση μία πολυπολιτισμική συνθήκη, που όπως πολύ σωστά λέτε είναι αυτή που βιώνουμε σήμερα και στην Αθήνα και στις περισσότερες περιοχές της περιφέρειας. Βέβαια οι εθνικισμοί δεν μοιάζουν να κοπάζουν επειδή ζούμε σε πολυπολιτισμικές γειτονιές και πόλεις, κάθε άλλο θα έλεγα. Γίνονται όλο και πιο έντονοι. Οπότε δεν ξέρω αν θα σταματήσουμε να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με βάση την έννοια «έθνος». Θα έλεγα ότι δεν φαίνεται κάτι τέτοιο στο άμεσο μέλλον. Θα πρέπει, όμως -και αυτό είναι ένα ερώτημα, που θέτουμε μέσα από την παράσταση- να αναρωτηθούμε, πώς θα φτιάξουμε νέες κοινότητες οι οποίες δεν θα βασίζονται στον αποκλεισμό, όπως γίνεται με τις εθνικές κοινότητες, αλλά στην συμπερίληψη. Νομίζω είμαστε πολύ μακριά από αυτό, όταν γιορτάζουμε τα νέα τείχη στον Έβρο ή ρωτάμε τους μετανάστες που θέλουν να πάρουν ελληνική υπηκοότητα ιστορικές λεπτομέρειες, που και εμείς οι ίδιοι δεν γνωρίζουμε.

 

 

 

 Επέδρασε με πολλούς και αντιφατικούς και διαφορετικούς τρόπους. Δεν μπορώ να πω, ότι ήταν και ο καλύτερος χρόνος. Είναι σημαντικό, ότι προετοιμάζαμε αυτή την παράσταση για το Φεστιβάλ Αθηνών, η οποία είχε τεράστια έρευνα και απαιτητική σύνθεση, αλλά οι συνθήκες είναι πάρα πολύ επισφαλείς, ήταν και είναι, ακόμα δεν έχει τελειώσει η πανδημία και οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις θα αρχίσουν να φαίνονται σταδιακά από κάποιο σημείο της επόμενης χρονιάς. Νομίζω έχει υπάρξει μια τομή σε πάρα πολλά ζητήματα. Αυτό δεν σημαίνει, ότι θα πάμε θέατρο και τα πάντα θα είναι αλλιώς από την μία μέρα στην άλλη ή ότι όλα θα αλλάξουν όψη από τον Μάρτιο του 2020 στον Ιούνιο του 2021. Είναι αργές αυτές οι διαδικασίες και επίσης είναι και απρόβλεπτες, γιατί το προς ποια κατεύθυνση θα πάει ο κόσμος είναι αυτή την στιγμή διακύβευμα δεν είναι δεδομένο. Όσο, όμως κι αν είναι πολύ ευχάριστο το γεγονός, ότι ξαναγυρνάμε στα θέατρα, όσο κι αν όλη η προσπάθεια που γίνεται και στο Φεστιβάλ Αθηνών από όλους εργαζόμενους, καλλιτέχνες, καλλιτεχνική διεύθυνση είναι τεράστια και ελπιδοφόρα δεν μπορούμε να μην ανησυχούμε μετά από αυτό τον ένα χρόνο παύσης. Να ανησυχούμε για το τι θα γίνει του χρόνου, να ανησυχούμε για το γεγονός, ότι οι καλλιτέχνες παραμένουν αόρατοι ή όταν γίνονται ορατοί αντιμετωπίζονται ως ενοχλητικοί παράξενοι από τον κρατικό μηχανισμό και να ανησυχούμε για το ότι η καλλιτεχνική παραγωγή γίνεται εποχιακό επάγγελμα που συνδυάζεται με τον τουρισμό.  

 

 

 Ειλικρινά δεν ξέρω. Μπορεί να προκύψουν νέες υβριδικές μορφές τέχνης. Ήδη έχουμε δει desktop performances και διάφορες νέες μορφές, σίγουρα δειλές ή ανολοκλήρωτες αλλά είναι λογικό και καθόλου κακό αυτό, το αντίθετο. Φανερώνει, ότι είναι μια διαδικασία εν τω γίγνεσθαι. Επίσης μέσα από όλο αυτό μπορεί να προκύψουν νέες δραματουργίες και βασικά αυτό πρέπει να είναι το καλλιτεχνικό αίτημα της νέας γενιάς δημιουργών σήμερα, πιστεύω: να βρούμε τρόπους να επινοήσουμε νέες χειραφετητικές δραματουργίες, που θα μιλάνε σε όσο το δυνατόν πιο ευρύ κοινό. Και το ευρύ κοινό σήμερα δεν σημαίνει μόνο να μιλάμε σε πολλούς καλλιτεχνικά, όπως θα ήταν προ Covid και ισχύει ως αίτημα ακόμα,  αλλά πώς θα αποφύγουμε το θέατρο των νέων διαχωρισμών που έρχεται: το θέατρο ως προνόμιο όσων έχουν εμβολιαστεί ή έχουν κάποιου τύπου υγειονομικό πιστοποιητικό ή έχουν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη. Φυσικά η λύση γι' αυτό δεν είναι η αποφυγή του εμβολιασμού, αυτό θα ήταν καταστροφικό, αλλά η διεύρυνση της πρόσβασης σε υγειονομική περίθαλψη σε όλους με ίσο τρόπο ανεξάρτητα από το οικονομικό υπόβαθρο. Δεν είναι, λοιπόν, μόνο το streaming αλλά είναι ολόκληρες νέες ανισότητες και νέοι διαχωρισμοί και νέα προνόμια, που έρχονται και θα τις αντιμετωπίσει και το θέατρο και οι άλλες τέχνες και πρέπει να βρούμε τρόπους να τους αντιμετωπίσουμε με νέες δραματουργίες με νέες μορφές τέχνης. Και βέβαια το streaming μπορεί να είναι και θετικό γιατί δίνει την δυνατότητα σε ανθρώπους που αλλιώς δεν θα την είχαν να δούνε παραστάσεις. Αλλά στις νέες μορφές ή δραματουργίες, που θα προσπαθήσουμε να επινοήσουμε με την βοήθεια της τεχνολογίας, αφού παρέα με αυτή ζούμε, κατά την γνώμη μου, και σε ό,τι αφορά την πρακτική μου και την δουλειά μου, κεντρικό ζήτημα θα ήταν η συνάντηση με το κοινό, η ζωντανή διάσταση του θεάτρου, ακριβώς γιατί το απρόβλεπτο που ενέχει η ζωντανή συνάντηση είναι και το πιο χειραφετητικό εργαλείο που έχουμε στα χέρια μας.