Από την Τόνια Τσαμούρη

«…δεν με ενδιαφέρει να βοηθήσω τους ανθρώπους να καταλάβουν [τα έργα μου]» Χάρολντ Πίντερ*

 

Σε μια σεζόν, που η αβεβαιότητα δείχνει να έχει τον πρώτο και τον βασικότερο λόγο, το θέατρο και οι άνθρωποί του, προσπαθούν να διατηρήσουν την ψυχραιμία και την δημιουργικότητά τους. Το ένα μετά το άλλο διάφορα θεατρικά σχήματα και θίασοι ανακοινώνουν τον προγραμματισμό τους για την επερχόμενη χρόνια, ευχόμενοι όλοι να γίνουν πραγματικότητα τα σχέδια και τα όνειρα του καθενός.

Σε αυτή την δύσκολη, ομολογουμένως, χρονιά, ο Χάρολντ Πίντερ δείχνει ότι θα έχει την τιμητική του. Γνώριμος στο θεατρικό κοινό συγγραφέας, τόσο μέσα από τα έργα του, που ανεβαίνουν αρκετά συχνά στην Ελλάδα, όσο και από τις επισκέψεις του στην χώρα μας. Ωστόσο, παραμένει, εν πολλοίς, παρεξηγημένος και αρκετά άγνωστος, κατ’ ουσίαν, στην πλειονότητα του κόσμου.

Εκπρόσωπος του «θεάτρου του παραλόγου» είναι η γνωστότερη περιγραφή που του αποδίδεται. Ο Πίντερ όμως κάθε άλλο παρά εκφραστής του συγκεκριμένου θεατρικού ρεύματος υπήρξε. Εραστής της ζωής, παρατηρητής των ανθρώπων, άνθρωπος του θεάτρου ο ίδιος, προσπάθησε (και τα κατάφερε, θεωρώ) να αποδώσει πλήρως την ανθρώπινη καθημερινότητα, τις μύχιες ανθρώπινες σκέψεις και τα πιο απόκρυφα συναισθήματα, την φθαρτότητα της ανθρώπινης φύσης και της γενετήσιας παρόρμησης του ανθρώπινου γένους σε συνδυασμό με πολιτικο-κοινωνικές προεκτάσεις των εκάστοτε κοινωνιών.

Στους εξαιρετικά δύσκολους καιρούς που βιώνει ο πλανήτης παγκοσμίως, η καθημερινότητά μας είναι πλέον αυτό που όλοι επιζητούμε και ελπίζουμε να αποκτήσουμε ξανά. Η ανάδειξη της καθημερινότητας και η επιμονή σε αυτήν από τον βραβευμένο με Νόμπελ Λογοτεχνίας συγγραφέα φέρνει απόηχους από μια άλλη εποχή. Ταυτόχρονα, η ανάδειξη θεμάτων που άπτονται της πολιτικής ατζέντας αναδεικνύουν τα έργα του Πίντερ ως πολιτικά (όπου πολιτικό είναι ο,τιδήποτε σχετίζεται με τον πολίτη=πόλις).

Υπό αυτό το πρίσμα, ο Πίντερ υπήρξε ένας συγγραφέας που αποτύπωσε την ανθρώπινη φύση όπως είναι. Αυτό υπογραμμίστηκε και από την, τόσο ιδιότυπη, χρήση της γλώσσας, η οποία όμως παρερμηνεύτηκε ως κάτι δυσνόητο. Οι περίφημες «σιωπές» και «παύσεις» στην γραφή του αντιμετωπίστηκαν με την ίδια αμηχανία, όπως αντιμετωπίζονται οι νότες σε μια δύσκολη παρτιτούρα. Στην πραγματικότητα όμως, η γλώσσα του Πίντερ αποτυπώνει απλώς την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων, οι οποίοι ποτέ δεν αποκαλύπτονται πλήρως στον συνομίλητή τους (όπως συμβαίνει δηλαδή και στην αληθινή ζωή).

 

Στον επικείμενο θεατρικό χειμώνα, τρία έργα έχουν προγραμματισθεί για να παρουσιαστούν σε αίθουσες της πρωτεύουσας. Πρόκειται για το «Τέφρα και Σκιά», το οποίο θα σκηνοθετήσει ο Γιώργος Σκευάς στο «Θέατρο της Οδού Κυκλάδων» με την Μαρία Σκουλά και τον Δημήτρη Ήμελλο, την «Προδοσία» σε σκηνοθεσία Αιμίλιου Χειλάκη, ο οποίος και πρωταγωνιστεί μαζί με τους Αθηνά Μαξίμου και Λάκη Λαζόπουλο στο «Θέατρο Βρετάνια» και τέλος, την «Κολεξιόν», την οποία θα ανεβάσει ο Τάσος Πυργιέρης σε νέα μετάφραση της Χριστίνας Μπάμπου-Παγκουρέλη.

Με την ευχή και την ελπίδα όλων μας να μπορέσουμε να τις απολαύσουμε!

 

 

*Gussow, Mel. Conversations with Pinter: 42.

9+1 ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΠΟΥ ΕΡΜΗΝΕΥΣΑΝ ΤΗΝ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Της Τόνιας Τσαμούρη

Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη χαρακτηρίζονται από την επιθυμία για φυγή από την πραγματικότητα προς έναν φαντασιακό κόσμο που ομοιάζει με μία ουτοπία που, ευκταίο θα ήταν, να είναι αληθινή. Η αρχαία κωμωδία στόχο είχε να στιγματίσει τα κακώς κείμενα, αφενός και αφετέρου, να προτρέψει τους Αθηναίους της εποχής να αλλάξουν συμπεριφορά οδεύοντας προς μία ιδανική κοινωνία.

Η Λυσιστράτη, γραμμένη το 411 π.Χ., αποτελεί ορόσημο στην κωμωδιογραφία, καθώς πριν τον ρόλο της Λυσιστράτης αποτυπώνονταν είτε μυθολογικές μορφές, είτε γυναίκες που σχετίζονταν με σημαντικούς άνδρες (βλ. A Guide to Ancient Greek Drama). Η σημασία αυτού του ρόλου αποτυπώνεται από την παραστασιογραφική ιστορία του στην Ελλάδα. Σημαντικές γυναίκες ηθοποιοί έχουν ερμηνεύσει τον Αριστοφανικό ρόλο της Λυσιστράτης, καθώς επίσης και τους ρόλους των Κλεονίκης, Μυρρίνης και Λαμπιτώς, που την συνοδεύουν στις περιπέτειές της.

 

 

Από τις πλέον αξιοσημείωτες παρουσίες, αυτή της Μαίρης Αρώνη στον ομώνυμο ρόλο, με την νέο-εμφανιζόμενη Τζένη Καρέζη, στο ρόλο της Μυρρίνης, το 1957 (Εθνικό Θέατρο, Σκηνοθεσία: Αλέξης Σολομός). Η μεγάλη επιτυχία της παραστάσης φαίνεται από τις τρεις επαναλήψεις της κατά τα επόμενα χρόνια.

 

Θύελλα αντιδράσεων αποτυπώνει η κριτικογραφία της εποχής, όταν η Αλίκη Βουγιουκλάκη κατέβηκε στην Επίδαυρο για να ερμηνεύσει την Λυσιστράτη. Σκηνοθετημένη και αυτή από τον Αλέξη Σολομό (Προσκήνιο Αλέξη Σολομού), θεωρήθηκε από μερίδα των κριτικών, ότι «επάτησε με ακρίβεια επάνω στα ‘κλασικά’ χνάρια που άφησε ο ηγεμονικός βηματισμός της κ. Μαίρης Αρώνη και δεν τα πρόδωσε» (Τάσος Λιγνάδης, Η Καθημερινή, 9/7/1986).

 

Μερικά χρόνια αργότερα (1994), ερμηνεύει την ανατρεπτική Αριστοφανική ηρωίδα η Τζεραλντίν Τζέιμς σκηνοθετημένη από τον Πήτερ Χολ (The Peter Hall Company), σε μια παράσταση που δεν κέρδισε τις εντυπώσεις κοινού και κριτικών.

 

Το 2002, στην ορχήστρα της Επιδαύρου εμφανίζεται η Μίρκα Παπακωνσταντίνου έχοντας στο πλάι της την Ελένη Γερασιμίδου στο ρόλο της Κλεονίκης, σκηνοθετημένες από τον Γιώργο Μιχαλακόπουλου (Θέατρο Διαδρομή).

 

Αλλά και την χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων, το 2004, το Εθνικό Θέατρο επέλεξε την Λυσιστράτη, σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου, η οποία στη συνέχεια περιόδεψε στο εξωτερικό. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο, η Λυδία Κονιόρδου, με την Ελένη Καστάνη στο ρόλο της Κλεονίκης.

 

Η Λυσιστράτη του Κ.Θ.Β.Ε. σε σκηνοθεσία Γιάννη Ιορδανίδη, το 2007, έφερε στο θέατρο του Ασκληπιού την Ρένια Λουιζίδου, η οποία είχε κοντά της τις Μίνα Αδαμάκη και Δάφνη Λαμπρόγιαννη, στους ρόλους της Κλεονίκης και της Μυρρίνης, αντίστοιχα.

Το 2016, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επιλέγει την Λένα Κιτσοπούλου για Λυσιστράτη στην παράστασή του (Εθνικό Θέατρο). Σε μια διαφορετική σκηνοθεσία, με μια σίγουρα πιο σύγχρονη και ανατρεπτική ματιά, η Κιτσοπούλου ενδύθηκε τον ρόλο της Λυσιστράτης απεκδυόμενη τα ρούχα της, καθώς η δράση είχε τοποθετηθεί σε ένα είδους σύγχρονου μπουντουάρ.

Το 2014, την σκυτάλη παίρνει η Μαρία Καβογιάννη έχοντας στο πλάι της της Καίτη Κωνσταντίνου (Κλεονίκη) και την νεοεμφανιζόμενη Νάντια Κοντογεώργου στο ρόλο της Λαμπιτώς. Την σκηνοθεσία είχε ο Τσεζάρις Γκραουζίνις (Λυκόφως-ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου).

Μολονότι δεν είναι Επιδαύρια, αξίζει να αναφερθεί η, κατά Μιχάλη Κακογιάννη, Λυσιστράτη, με την Μάγια Μόργκενστερν στον ομώνυμο ρόλο, τον χειμώνα του 2005 (Ο.Μ.Μ.Α.)

Τέλος, δεν είναι λίγες οι φορές, που είδαμε άνδρες να υποδύονται τον ρόλο της Λυσιστράτης, ακολουθώντας τις επιταγές του αρχαίου ελληνικού θέατρου, στο οποίο όλους τους ρόλους τους ερμήνευαν μόνον άνδρες. Μεταξύ τους, μπορούν να αναφερθούν ο Θύμιος Καρακατσάνης (ερμήνευσε δύο φορές την Λυσιστράτη), ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος και ο Γιάννης Μπέζος.

Φέτος, τον ρόλο της Λυσιστράτης πρόκειται να ερμηνεύσει η Βίκυ Σταυροπούλου. Αγαπητή ηθοποιός από το κοινό, κατεβαίνει στην Επίδαυρο σκηνοθετημένη από τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο. Στους ρόλους της Κλεονίκης, της Μυρρίνης και της Λαμπιτώς οι Στεφανία Γουλιώτη, Αγορίτσα Οικονόμου και Βίκυ Βολιώτη, αντίστοιχα. Η παράσταση θα ανέβει στο αρχαίο θέατρο του Πολυκλείτου στις 31 Ιουλίου, 1 & 2 Αυγούστου 2020.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Γεωργουσόπουλος, Κώστας-Ομάδα Θεατρολόγων. Επίδαυρος: Το Αρχαίο Θέατρο, οι Παραστάσεις. εκδ. Μίλητος, 2001.

• Storey, Ian C. & Arlene Allan, A guide to Ancient Greek Drama. Maldene: Blackwell Publishing, 2005.

Από την Τόνια Τσαμούρη

 

Η ΕΠΙΔΑΥΡΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ

Η Αισχύλεια Τραγωδία Και οι Παραστάσεις της τα Τελευταία 50 Χρόνια στην Επίδαυρο. 

 

Οι Πέρσες είναι η αρχαιότερη από τις σωζόμενες τραγωδίες. Είναι όμως και μία από τις πλέον πολιτικές τραγωδίες, σύμφωνα και με την Ruth Scodel. Ο Αισχύλος έγραψε το έργο, ενώ ακόμα βρισκόταν εν εξελίξει ο πόλεμος των Ελλήνων με τους Πέρσες. Ο τραγικός ποιητής, ο οποίος είχε πολεμήσει ο ίδιος εναντίον των Περσών, προσπάθησε με αυτό του έργο όχι να πανηγυρίσει την νίκη των Ελλήνων επί των Περσών, αλλά να προειδοποιήσει και να επιστήσει την προσοχή των συμπολιτών του στις συνέπειες της αλαζονείας και του άκρατου επεκτατισμού. Άλλωστε η υπερεκτίμηση των δυνάμεων και η απαξίωση του εχθρού ήταν αυτά που είχαν οδηγήσει τους Πέρσες στην καταστροφή. Δυστυχώς, οι προειδοποιήσεις του Αισχύλου δεν βρήκαν ευήκοα ώτα στην Αθήνα, με αποτέλεσμα, μερικά χρόνια αργότερα, την συντριπτική ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο.

Οι Πέρσες είναι ένα διαχρονικό κείμενο, το οποίο ανακαλύπτουν εκ νέου οι άνθρωποι σε διάφορα ανεβάσματα ανά τον κόσμο. Άξιο παρατήρησης είναι ωστόσο το γεγονός ότι από το 1954, οπότε και ξεκίνησε ο θεσμός του «Φεστιβάλ Επιδαύρου», για τη συγκεκριμένη τραγωδία χρειάστηκε περισσότερα από 15 χρόνια προκειμένου να βρει το δρόμο της για την ορχήστρα της Επιδαύρου.

 

To 1971 ο Τάκης Μουζενίδης σκηνοθετεί για πρώτη φορά την τραγωδία στην Επίδαυρο, στη φωτό η Κάκια Παναγιώτου (Άτοσσα)

Συγκεκριμένα, η πρώτη επιδαύρια παράσταση των Περσών, τοποθετείται χρονολογικά το 1971, όταν παρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, μετάφραση Τάσου Ρούσσου και πρωταγωνιστές τους Κάκια Παναγιώτου, Γκίκα Μπινιάρη, Στέλιο Βόκοβιτς και Βασίλη Κανάκη. Το κείμενο ανέβηκε επτά χρόνια αργότερα, το 1978, αυτή την φορά από το Κ.Θ.Β.Ε., σε σκηνοθεσία Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, μετάφραση Τ. Ρούσου και πρωταγωνιστές τους Αντιγόνη Βαλάκου, Δημήτρη Καρέλλη, Μάνο Κατράκη και σε διπλή διανομή τους Πέτρο Φυσσούν-Δημήτρη Βάγια.

 

Η αφίσα της παράστασης του 1978, σε σκηνοθεσία Σπύρου Α. Ευαγγελάτου 

 Το 1984 η τραγωδία κατεβαίνει στην Επίδαυρο με το Εμπειρικό Θέατρο και φέροντας την σκηνοθετική υπογραφή του Αλέξη Μινωτή. Πρωταγωνιστούν, εκτός του ίδιου του σκηνοθέτη, οι Ελένη Χατζηαργύρη, Χρήστος Πάρλας και Αριστοτέλης Αποσκίτης.

 

Βίντεο από την αναβίωση των Περσών το 2020

Το 1987 παρουσιάζεται η εκδοχή του Θεάτρου Τέχνης σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν και για πρώτη φορά ακούγεται στην ορχήστρα το κείμενο στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και λυρική μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά. Στην παράσταση έπαιζαν οι Ρένη Πιττακή, Γιώργος Λαζάνης, Βάσος Ανδρονίδης και Γιάννης Καρατζογιάννης (η παράσταση αναβιώθηκε το 1988 και το 2000). Τρία χρόνια αργότερα, το 1990, το Εθνικό Θέατρο επιστρέφει με την ίδια τραγωδία, σε σκηνοθεσία Κώστα Μπάκα και μετάφραση Τάσου Ρούσσου, με τους Μαρία Σκούντζου, Νίκο Μπουσδούκο, Νίκο Γαλιάτσο και Κώστα Κλεφτόγιαννη.

 

Πριν 30 χρόνια στην Επίδαυρο....Αριστερά: Μαρία Σκούντζου (Άτοσσα). Δεξιά: Νίκος Μπουσδούκος (Αγγελιοφόρος) και ο Χορός.

 

Το 1995 παρουσιάζεται, για πρώτη φορά στο θέατρο του Ασκληπιού, η κατά Θ.Ο.Κ. εκδοχή του Αισχύλειου κειμένου, σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους, με την Δέσποινα Μπεμπεδέλη, τον Στέλιο Καυκαρίδη και τον Βαρνάβα Κυριαζή.

Η φωτογραφία είναι από το ηλεκτρονικό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου από την παράσταση των Περσών το 1999, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή

Το 1999 ο Λευτέρης Βογιατζής με το Εθνικό Θέατρο επιλέγει τους Πέρσες σε μετάφραση Π. Μουλλά και πρωταγωνιστές τους Μαρία Κατσιαδάκη, Σοφοκλή Πέππα, Φάνη Μουρατίδη και Ακύλα Καραζήση.

 

 

Μια διαφορετική πρόταση επί του έργου καταθέτει το 2006 ο Θεόδωρος Τερζόπουλος, ο οποίος δούλευε με το κείμενο ήδη από το 1993. Οι Πέρσες εκείνης της χρονιάς, από το Θέατρο Άττις, αποτελούμενοι από ελληνοτουρκικό χορό, εγκαινίασαν τα Επιδαύρια στέλνοντας ένα ηχηρό κοινωνικό, αλλά και πολιτικό μήνυμα για τις σχέσεις των δύο λαών.

 

 

Ο αξέχαστος Μηνάς Χατζησάββας σε στιγμιότυπο από την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. 

Το 2009 το Εθνικό Θέατρο καταθέτει μία ακόμα πρόταση αναφορικά με το Αισχύλειο κείμενο μέσω της σκηνοθεσίας του Dimiter Gotscheff και της μετάφρασης της Ελένης Βαροπούλου. Πρωταγωνιστούσαν οι, Αμαλία Μουτούση, Μηνάς Χατζησάββας, Νίκος Καραθάνος και η Λένα Κιτσοπούλου. Άλλη μια αναβίωση των Περσών πραγματοποιήθηκε το 2014 σε μια ενδιαφέρουσα πρόταση υπό την σκηνοθετική μπαγκέτα της Νικαίτης Κοντούρη, σε μετάφραση Π. Μουλλά και έναν αποκλειστικά ανδρικό θίασο, με πρωταγωνιστές τους Γιάννη Φέρτη, Άκη Σακελλαρίου, Λάζαρο Γεωργακόπουλο και Γιώργο Κολοβό.

 

Στην εκδοχή της τραγωδίας  από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, η Καριοφυλλιά Καραμπέτη ήταν μια συγκλονιστική Ατόσσα. 

 

Το 2017 παρουσιάστηκε για δεύτερη φορά η αρχαία τραγωδία από τον Θ.Ο.Κ. σε μια άκρως ερεθιστική εκδοχή του Άρη Μπινιάρη και σε μετάφραση του Π. Μουλλά. Πρωταγωνιστούσαν οι Καριοφυλλιά Καραμπέτη, Νίκος Ψαρράς, Αντώνης Μυριαγκός και Χάρης Χαραλάμπους.

 

Στιγμιότυπο προβών από την φετινή παράσταση του Εθνικού Θεάτρου φωτό:Μαριλένα Αναστασιάδου

Οι Ασχύλιοι Πέρσες φέτος μεταφέρονται στην ορχήστρα του θεάτρου της Επιδαύρου, υπό εξαιρετικά ιδιαίτερες και πολύ δύσκολες κοινωνικές συνθήκες. Ο Δημήτρης Λιγνάδης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, αναλαμβάνει την σκηνοθεσία σε μετάφραση του Θεόδωρου Κ. Στεφανόπουλου. Στην παράσταση συμμετέχουν οι Βασίλης Αθανασόπουλος, Κωνσταντίνος Γαβαλάς, Μιχάλης Θεοφάνους, Νίκος Καραθάνος, Λυδία Κονιόρδου, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Λαέρτης Μαλκότσης, Γιώργος Μαυρίδης, Αργύρης Ξάφης, Αργύρης Πανταζάρας, Δημήτρης Παπανικολάου, Γιάννος Περλέγκας, Αλμπέρτο Φάις.

Μάλιστα για πρώτη φορά θα έχουν την ευκαιρία να την παρακολουθήσουν μέσω διαδικτύου σε συνεργασία με την Google Ελλάδος. Το live streaming θα είναι διαθέσιμο σε ολόκληρο τον κόσμο εκτός Ελλάδας, αποκλειστικά μέσω της πλατφόρμας του YouTube και αφορά την παράσταση του Σαββάτου (25 Ιουλίου) στις 21:00 ώρα Ελλάδος. 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γεωργουσόπουλος, Κώστας-Ομάδα Θεατρολόγων. Επίδαυρος: Το Αρχαίο Θέατρο, οι Παραστάσεις. εκδ. Μίλητος, 2001.

Easterling, P. E., Ed. An Introduction to Greek Tragedy. Cambridge, 1997.

Scodel, Ruth. An Introduction to Greek Tragedy. Cambridge, 2011.

 

Φωτογραφίες από το αρχείου του Εθνικού Θεάτρου

Κεντρική φωτογραφία Μαριλένα Αναστασιάδου

 

 

Είδα Τους «Πέρσες» Σε Σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη Στο Ηρώδειο

 

Αμαλία Μουτούση: «Έχω Επίγνωση Του Τι Σημαίνει Να Μην Μπορείς Να Είσαι Ο Εαυτός Σου»

 

Ρένη Πιττακή: «Δεν Υπάρχουν Πόλοι, Κέντρα Που Να «Συγκρατούν» Τους Ηθοποιούς»